Τα πουλιά διαλαλούν την άνοιξη» είναι ο τίτλος της τελευταίας ποιητικής συλλογής του Ιωάννη Χρ. Ζαρογιάννη εκ Λαρίσης εκπαιδευτικού, που από καιρού εις καιρόν μας τρατάρει, «σιάχνει» όμορφα πράγματα σε μια εποχή, που αυτά στερεύουν και μαζί τους οι άνθρωποι γίνονται όλο και πιο… ψηφιακά ζωντόβολα. Φυσικά, η ποίηση από μόνη της, η λογοτεχνία ολάκερη, δεν μπορεί να λύσει κανένα πρόβλημα, πλην, όμως, ποιος δεν έχει την ανάγκη της έμπνευσης και της απαντοχής της, το συναισθάνεται ή όχι; Απλή, λαϊκή, μεστή, δεμένη αρμονικά με την Φύση αλλά και την κοινωνική δράση, με όλα τα καίρια προβλήματα, αυτά, που κατά καιρούς μας απασχολούν, είναι η ποίηση του Γιάννη Ζαρογιάννη. Όλα ιδωμένα με έναν αρκετά ευρυγώνιο φακό, ευρηματικότητα και ποικιλία εκφράσεων και μορφών, αν και δηλώνουμε εκ των προτέρων ότι δεν είμαστε και οι πιο «αντικειμενικοί» με δεδομένο ότι ο Γιάννης είναι καλός φίλος και έχουμε συνεργαστεί σε εκδηλώσεις στην Λάρισα με το Πνευματικό Εργαστήρι Εκπαιδευτικών, του οποίου είναι Πρόεδρος. Και επιπροσθέτως, ανέκαθεν το ξεκαθαρίζουμε, δεν κάνουμε ποτέ ποιητική, μουσική, εν γένει καλλιτεχνική κριτική. Μόνο επιλέγουμε και παρουσιάζουμε πρόσωπα και έργα, που κατά την γνώμη μας αξίζει να τα απολαύσετε, να έχετε άμεση μέθεξη!
Ο Γιάννης Ζαρογιάννης είναι χαρακτηριστική περίπτωση ότι όχι μόνο υπάρχει άφθονο μεράκι στην επαρχία αλλά και εκφράζεται ποικιλοτρόπως και με αισθητική αξία, φθάνει κανείς να μην το βάζει κάτω, όταν μένει σε επαρχιακή πόλη, να μην παύει ποτέ να δίνει την ικμάδα του σε σχετικά διαχρονικά έργα. Και να έχει όλες τις κεραίες ανοιχτές να το ανακαλύπτει, για όλους εμάς, επαρχιώτες και μη, που ζούμε στο Μεγάλο Αθηναϊκό Χωριό! Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο, που επηρεάζει και πηγάζει και από το ίδιο το πλούσιο συγγραφικό του έργο και δη από την ποίησή του, είναι η στενή, αυθόρμητη και βιωματική σχέση του Γιάννη με την Φύση. Δεν έπαψε μέχρι σήμερα ούτε στιγμή να είναι δουλευτής και αγρότης, όχι κατά δήλωση, που είναι και λιγάκι της μόδας, αλλά κατά καθημερινή δράση. Είναι να μη μας κάνει μεγίστη εντύπωση, όταν οι πάντες σήμερα πολεμούμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το φυσικό περιβάλλον, λες και είμαστε αιώνιοι ιδιοκτήτες του πλανήτη! Και ο ποιητικός του λόγος διαθέτει μια φυσική αμεσότητα με ολοζώντανες εικόνες. «Τα πουλιά διαλαλούν την άνοιξη» τυπώθηκε στην Αθήνα από το βιβλιοπωλείο του Νεκτάριου Παναγόπουλου, Χαβρίου 3, τηλ. 210-3224819, με ένα πολύ χαρακτηριστικό «παιδικό» εξώφυλλο φιλοτεχνημένο από την εγγονή του ποιητή Φρένια Τσαγιάννη. Για το έργο του φίλου μας του Γιάννη μπορείτε να επικοινωνείτε και στην ηλεκτρονική διεύθυνση: gianneszarogiannes@gmail.com
Και στις ομιλίες του, στις συναναστροφές, αλλά και στην συνομιλία, που ακολουθεί ο Γιάννης είναι λιτός, πυκνός, λακωνιστής, σχεδόν απαντά με πολύ εύστοχες ατάκες, να χρησιμοποιήσουμε μια του συρμού έκφραση. Θα λέγαμε ότι στην ποίησή του είναι πιο «ομιλητικός», αναλυτικός, φυσιολάτρης και ρομαντικός, αν και η ορολογία στην γραφή και στην λογοτεχνία θεωρείται σήμερα από επικίνδυνη, αμφιλεγόμενη έως άχρηστη. Εκείνο, που νομίζουμε ότι είναι αναγκαίο, ήγγικεν πια ο καιρός, του το λέμε και όταν συναντιόμαστε, να επιμεληθεί μια ανθολογία του εκτενούς ποιητικού έργου, με απλά λόγια να εκδώσει ενιαίο το ποιητικό του σώμα. Πριν του δώσουμε τον λόγο, σύντομο βιογραφικό και επίλογος με την πλούσια εργογραφία του.
Ο Γιάννης Ζαρογιάννης γεννήθηκε στον Βρυότοπο της Λάρισας. Κατάγεται από αγροτική οικογένεια, από μικρός βοηθούσα στις εργασίες της. Φοίτησε στο Γυμνάσιο Αμπελώνα και αποφοίτησε το 1969. Εισάγεται στην Φιλοσοφική Σχολή Ιωαννίνων, κλασικό τμήμα Φιλοσοφικής και παίρνει πτυχίο το 1974. Διορίστηκε στην Μέση Εκπαίδευση (1977), υπηρέτησε επί 32 χρόνια και συνταξιοδοτήθηκε το 2009. Το 1983 πήρε υποτροφία από το Ι.Κ.Υ. στον τομέα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας με τριετή εκπαιδευτική άδεια και εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα «Ο Βάρναλης και οι Αρχαίοι». Στις 30 Μαρτίου 1988 αναγορεύτηκε με άριστα διδάκτωρ τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων. Συνέχισε την έρευνα στην νεοελληνική λογοτεχνία και εκτός από το έργο για τον Βάρναλη, ασχολήθηκε με τον Σολωμό, τον Μαβίλη, τον Ελύτη κ.α. Ανέπτυξε πλούσια πολιτιστική δραστηριότητα, ομιλίες, σεμινάρια, συνέδρια κι άλλες εκδηλώσεις. Διετέλεσε μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Γραφή» του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Λαρισαίων (1996-1998). Είναι μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, της Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών-Καλλιτεχνών, του Πνευματικού Εργαστηρίου Εκπαιδευτικών Ν. Λάρισας (πρόεδρος). Και τώρα ο λόγος στον ίδιο:
– Δυο αρχικά λόγια για την τελευταία ποιητική σου εργασία. Πώς προέκυψε και γιατί;
«Η ποιητική συλλογή “Τα πουλιά διαλαλούν την άνοιξη” γράφτηκε την περίοδο της πανδημίας (2020-2022). Είναι συνέχεια της ποιητικής μου δραστηριότητας, καθώς δε σταματώ να γράφω».
– «Τα πουλιά διαλαλούν την άνοιξη» ακόμα; Υπάρχει, άραγε, αυτή στην ζωή μας και πώς; Στην ποίηση, εν γένει στην λογοτεχνία;
«Ο τίτλος της συλλογής είναι συμβολικός: Ήθελα να δώσω ένα αισιόδοξο μήνυμα μετά από μια περίοδο δοκιμασίας όλων μας με τον Κορωνοϊό. Η άνοιξη κι αν δεν υπάρχει, πρέπει να επιδιώκουμε να τη φέρουμε στη ζωή μας, γιατί έτσι αποκτά νόημα. Δεν ξέρω αν με την έννοια της ποιότητας, αλλά με την έννοια της ποσότητας υπάρχει μια άνοιξη στην ποίηση και γενικότερα στη λογοτεχνία. Σήμερα γράφουν πάρα πολλοί, για να μην πω ότι έχουμε μια στιχοπλημμύρα».
– Η δουλειά του εκπαιδευτικού κατά πόσο είναι κίνητρο και διαβατήριο για την ποίηση;
«Για ένα φιλόλογο, όπως εγώ, που καθημερινά ασχολούνταν με κείμενα της αρχαίας και της νέας ελληνικής λογοτεχνίας και τα ανέλυε στους μαθητές, η διδασκαλία ήταν σπουδή, αλλά και κίνητρο και διαβατήριο για λογοτεχνική δημιουργία».
– Ο αείμνηστος φίλος Ηλίας Κατσούλης, έλεγε ότι έγινε στιχουργός ξεκινώντας από τα πρωτόλεια στιχάκια, που έγραφε για σχολικές εκδηλώσεις. Τί μπορεί να κάνει σήμερα το σχολείο σε ένα στιχουργό, σε έναν ποιητή;
«Το σχολείο μπορεί να δώσει ερεθίσματα σε ένα μαθητή να γράψει στίχους. Εξάλλου διεξάγονται συχνά ποιητικοί μαθητικοί διαγωνισμοί. Εγώ άρχισα να γράφω στίχους από την ηλικία των 16 ετών».
– Η νεολαία ανταποκρίνεται ή αδιαφορεί λόγω της ψηφιακής πλαστικής εποχής;
«Στην ψηφιακή εποχή μας, όπου κυριαρχεί η εικόνα, είναι γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά αδιαφορούν για την λογοτεχνία. Υπάρχει, όμως, κάποια μερίδα μαθητών, που δείχνει ενδιαφέρον. Βέβαια εξαρτάται και από τον καθηγητή. Αν έχει αρκετά εφόδια, μπορεί να ξυπνήσει το ενδιαφέρον των μαθητών για την λογοτεχνία και για το βιβλίο γενικότερα».
– Γυρνώ στα σχολικά μου χρόνια: Κατά πόσο «ψαγμένος» και αισθητικά καλλιεργημένος καθηγητής μπορεί να εμπνέει σήμερα νέους; Και το αντίστροφο, κατά πόσο εκπαιδευτικός ποιητής παίρνει εμπνεύσεις από την σχολική ζωή;
«Παλιότερα οι μαθητές είχαν έναν καθηγητή πρότυπο. Σήμερα με τα τόσα ερεθίσματα, που έχουν από την τεχνολογία και το περιβάλλον, είναι δύσκολο να έχουν ως πρότυπο έναν καθηγητή. Βέβαια, όταν αργότερα μεγαλώσουν και ωριμάσουν, κρίνουν καλύτερα τα πράγματα και αναγνωρίζουν τον καθηγητή ή τους καθηγητές που ήταν άξιοι δάσκαλοι. Γι’ αυτό ο φωτισμένος καθηγητής, όταν αφυπηρετήσει–αν κρίνω από την προσωπική μου εμπειρία-παίρνει μια καλημέρα από τους μαθητές του».
– Είσαι, περνάς μέρες στην Λάρισα ως αγρότης και καλλιεργητής. Πώς αυτό καθρεφτίζεται στην ποίησή σου;
«Πρώτα-πρώτα πρέπει να πω ότι η σχέση μου με τη Φύση και γενικά με την αγροτική ζωή φαίνεται από τους τίτλους αρκετών ποιημάτων. Αναφέρω ενδεικτικά μερικά: “Περιπλανήσεις στις θάλασσες”, “Το λιβάδι”, “Το σιτάρι”, “Η παπαρούνα”, “Το στάχυ”, “Ο αγώνας του αγρότη”, “Το άλογο το λαρισινό”. Οι εικόνες έπειτα, που αντλώ από το φυσικό περιβάλλον, δομούν το ποίημα και πολλές φορές αποκτούν συμβολική σημασία. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι η επαφή μου με τη Φύση και τα βιώματά μου από την αγροτική ζωή καθόρισαν εν μέρει το χαρακτήρα της ποίησής μου».
– Τί θα έλεγες με τρία λόγια για την ελληνική ποίηση τον 21ο αιώνα;
«Ένα μεγάλο μέρος των ποιητών ακολουθώντας τα λογοτεχνικά ρεύματα του υπερρεαλισμού, του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού γράφει ποιήματα σκοτεινά, αινιγματικά, δυσνόητα, δίχως λογική συνοχή. Είναι αποκομμένοι από την παράδοση, ειδικά από την αρχαία. Χρησιμοποιούν κυρίως τον ελεύθερο ή ελευθερωμένο στίχο».
– Παραμένει η ποίηση απαντοχή για τον ποιητή, το κοινό του, για τον μέσο πολίτη ή τα κατάπιε όλα η ψηφιακή εικόνα και εμείς είμαστε οι έσχατοι γραφικοί;
«Σίγουρα η ψηφιακή εικόνα σαρώνει τα πάντα και η ποίηση δεν έχει βήμα, για να ακουστεί. Ωστόσο δεν παύει η ποίηση να αποτελεί απαντοχή για μια μερίδα ανθρώπων, που γράφουν αλλά και μια μερίδα του κοινού».
– Ρωτάω όλους: Γιατί γράφεις ποίηση, αφού ο όχλος δεν διαβάζει; Και πώς εκδίδονται οι συλλογές, γενικά τα έργα;
«Γράφω, για να εκφράσω ό,τι με αγγίζει και συνάμα για να μεταδώσω στους συνανθρώπους μου τη θεώρησή μου για τη ζωή και τον κόσμο. Κανείς εξάλλου δε γράφει μόνο για τον εαυτό του. Τα έργα μου, εκτός από κάποια, κυρίως μελέτες, τα εξέδωσα με αυτοχρηματοδότηση, γιατί δεν είναι εμπορικά και δεν ασχολούνται μ’ αυτά οι εκδότες».
– Διοργανώνετε σειρά εκδηλώσεων στην Λάρισα, υπάρχει ενδιαφέρον;
«Με τον σύλλογο, το Πνευματικό Εργαστήρι Εκπαιδευτικών Ν. Λάρισας, του οποίου είμαι πρόεδρος, διοργανώνουμε λογοτεχνικές και μουσικές εκδηλώσεις με ελεύθερη είσοδο. Το κοινό, ειδικά για την μουσική, δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον. Διψάει για κάτι καλό. Τελευταία (τον περασμένο Ιούνιο) διοργανώσαμε δύο συναυλίες με την ορχήστρα μας για τον συνθέτη Απόστολο Καλδάρα τις οποίες παρακολούθησαν 700 άτομα».
– Σχεδιάζεις κάτι καινούριο;
«Όπως συνηθίζω τα τελευταία χρόνια, σχεδιάζω μια καινούρια ποιητική συλλογή».
*********
Εργογραφία:
– Το τοπίο στην ποίηση του Μαβίλη (Μελέτη, 1994)
– Άνθρωποι και τοπία (Ποίηση, 1994)
– Βάρναλης και Ιστορία. Ιδεολογική ανάπλαση και ανασύνθεση της Ιστορίας. Μια σύγκριση με τις περιπτώσεις Καβάφη και Ρίτσου (Μελέτη, 1995).
– Ανταύγειες και σημάνσεις (Ποίηση, 1997).
– Η πρώιμη ποίηση του Βάρναλη και ο Σολωμός (Μελέτη, 1997).
– Περιπλανήσεις στις θάλασσες και στις στεριές (Ποίηση, Γκοβόστης 1999).
– Πλουτάρχου, Περί παίδων αγωγής (μετάφραση σε συνεργασία, Πολιτιστικό Κέντρο Εκπαιδευτικών Ν. Λάρισας, 1999).
– Ανάβαση στον Όλυμπο (Ποίηση 2001).
– Θανάσης Οικονόμου, ένας ρομαντικός ποιητής (Μελέτη, 2002).
– Ανιχνεύσεις (Ποίηση, 2003).
– Μουσική του δρόμου (Ποίηση, 2005).
– Ο χορός (Ποίηση, 2007).
– Το φως και το σκοτάδι (ποίηση,2009).
– Αμπελώνας (φωτογραφικό λεύκωμα, κείμενα και σχόλια, «Κέρκυρα», 2010).
– Ήχοι της ψυχής (Ποίηση, 2011).
– Διαδρομές (Ποίηση, 2013).
– Πορεία (Ποίηση, 2015).
– Ο τόπος μου (Ποίηση, 2017).
– Στιγμές (Ποίηση, 2019).
– Τα πουλιά διαλαλούν την άνοιξη (Ποίηση, 2022).
Επιλογή άρθρων σε περιοδικά
– «Σύντομη αναφορά στην ελληνική γλώσσα» (Εφημ. «Συνοικιακοί παλμοί», 1989).
– «Η μοίρα στο έργο του Βάρναλη» (Περ. «Νέα Παιδεία», 1989).
– «Οι επιδράσεις του Αριστοφάνη ως προς τους στόχους και τους εκφραστικούς τρόπους του κωμικού λόγου στο έργο του Βάρναλη» (περ. «Λόγος και Πράξη», 1990).
– «Οι απηχήσεις της Φεγγαροντυμένης του Σολωμού στην ποίηση του Βάρναλη» (Περ. «Νέα Παιδεία», 1994, και περ. «Γραφή» 1998)
– «Ο Βάρναλης ως κλασικός φιλόλογος μέσα από τους Δικτάτορες και τα Αισθητικά – Κριτικά» (Περ. «Γραφή», 1997).
– «Παπανικολάου και Μιλόζ» (Περ. «Γραφή», 1997).
– «Οι γυναικείες μορφές στην ποίηση του Μαβίλη» (Περ. «Γραφή», 1998).
– «Εργογραφία Διονυσίου Σολωμού» (Περ. «Γραφή», 1998).
– «Εργογραφία Κώστα Καρυωτάκη» (Περ. «3η χιλιετία», 2000).
– «Οι ποιητές της δεκαετίας 1900-1910, Μελαχρινός, Αυγέρης, Καζαντζάκης, Σικελιανός, Βάρναλης-και το αρχαίο δράμα» στο (Η συνομιλία του νεοελληνικού πολιτισμού με το αρχαίο δράμα, Σεμινάριο 27, εκδόσεις «Μεταίχμιο», δ.χ.)
– «Το λογοτεχνικό και κριτικό έργο του Θεσσαλού Γιάννη Σακελλίωνα» (Περ. «Θεσσαλικό Ημερολόγιο», 2001, και «Αιμονία», 2004).
– «Ο Παπαδιαμάντης διηγηματογράφος» (Περ. «Ο Δάοχος», 2001).
– «Το συγγραφικό έργο του Γιώργου Κούτρα» (Περ. «Πνευματική Λάρισα», 2006).
– «Μια προσέγγιση του ρεμπέτικου τραγουδιού» (Περ. «Πνευματική Λάρισα», 2008).
– «Τα αρχαία λόγια επίθετα και μετοχές στο έργο του Ελύτη» (Πρωτοχρονιάτικο Λογοτεχνικό Δελτίο, 2010)
– «Μια περιδιάβαση στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη» («Δευκαλίων ο Θεσσαλός», 2023)