Ήταν μεγίστη ευκαιρία η τραγική επέτειος των 100 χρόνων από την τυχοδιωκτική και ιμπεριαλιστική εκστρατεία της αποικίας Γκραικυλίας στην Μικρά Ασία κατ’ εντολήν των ξένων αφεντικών και την φοβερή Καταστροφή, να γραφτούν μελέτες. Οι πλείστες αυτών ήταν στην χειρότερη περίπτωση εθνικιστικά μανιφέστα για την… αδικία ή την συμφορά, που «μας» βρήκε, μια και ό,τι κι αν κάνει αυτός ο τόπος αρχαιόθεν έχει πάντα δίκιο και όλοι στον κόσμο οφείλουν να «μας» δικαιώνουν, και στην καλύτερη περίπτωση επιφανειακές και εμπορικές αρλούμπες. Κυκλοφόρησαν, όμως, και πολύ δυνατές, σοβαρές, ευτυχώς, μελέτες, όπου σημαντικοί συγγραφείς έβαλαν την γραφίδα επί των τύπων των ήλων. Το βιβλίο του Σπύρου Αλεξίου «Μεγάλη Ιδέα, 1844-1922, από τους εθνικούς μύθους στην φωτιά της Σμύρνης» (από τις εκδόσεις Τόπος) είναι εμπεριστατωμένη και τολμηρή εργασία. Με βαθύ και πολυεδρικό πνεύμα, πρωτίστως με την αξιολογική παράθεση ιστορικών στοιχείων καταγίνεται με την βαθύτερη αιτία της τραγωδίας σε ιδεολογικό και κοινωνικό επίπεδο: Τις ανιστόρητες ανοησίες της Μεγάλης Ιδέας, των χαμένων πατρίδων, που η τάχα μητέρα θα ξυπνούσε κάποια στιγμή και θα έσπευδε να τις απελευθερώσει, παρά και ενάντια στις ιστορικές συνθήκες. Όταν μάλιστα αυτή δεν έχει καν απελευθερωθεί, ποτέ δεν έκανε αστική επανάσταση και παραμένει έως σήμερα «αθλιέστερον προτεκτοράτο» ή το «φρικτό πειραματόζωο» των Δυτικών πατρώνων.

Εκείνο, που κυριαρχεί στις 465 σελίδες του βιβλίου είναι αφενός η πληθώρα, όπως και η ακρίβεια των ντοκουμέντων και αφετέρου η βαθειά κοινωνική και πολιτική ματιά του συγγραφέα για ολόκληρη την τραγική περίοδο, που εκτείνεται σε 80 χρόνια από τον Ιωάννη Κωλέττη, που… χρεώνεται ως πρώτος διατυπώσας την ολέθρια Μεγάλη Ιδέα μέχρι την αιματηρή της χρεοκοπία,  της Σμύρνης το γιαγκίνι, και την εμφάνιση της συνέχειάς της, του μίζερου θρήνου της Ψωροκώσταινας. Ακόμα και εξοικειωμένοι με τα τραγικά ιστορικά γεγονότα, ακόμα και ερευνητές της Μικρασιατικής Καταστροφής μπορούν να εντρυφήσουν, να εμβαθύνουν διαβάζοντας το σημαντικό έργο. Για την εμπειρία μας μιλάμε, που ουδόλως άσχετοι είμαστε, που δαπανούμε ακόμα αμέτρητες ώρες μελετώντας κυρίως τα καλλιτεχνικά και δη τα λαϊκά μουσικά αποτελέσματα της Μεγάλης Καταστροφής, και όμως βρήκαμε στις σελίδες του εν λόγω έργου πολλές και ενδιαφέρουσες εικόνες. Είναι στιγμές, που διαβάζοντας αναφωνείς: Δεν μπορεί να έγιναν αυτά τα εγκλήματα στις πλάτες ενός λαού και μιας χώρας ή αποικίας! Και άλλοτε εξηγείς πώς και γιατί σήμερα ζούμε αυτό το κατάντημα, που μας το βαφτίζουν οι ίδιες ξενόδουλες εξουσίες προκοπή και ανάπτυξη, υπόδειγμα και εξέχουσα θέση στον σύγχρονο κόσμο!

Ο Σπύρος Αλεξίου εύστοχα σημειώνει ότι ο ρόλος των πολιτικών δυνάμεων και η στάση των τότε μεγάλων του κόσμου αποτελούν βασικό πεδίο σύγκρουσης και η Μικρασιατική Καταστροφή δεν αποτέλεσε μια απλή ιστορική στιγμή, αλλά την κορύφωση της ολέθριας Μεγάλης Ιδέας, του κυρίαρχου ελληνικού ιδεολογικού σχήματος από την γέννηση του ελληνικού κράτους μέχρι και το 1922.  Το πιο σημαντικό, κατά την γνώμη μας, έγκειται στο ότι παρακολουθεί την εξέλιξη και την επίδραση του εν λόγω ιδεολογικού και εθνικιστικού φληναφήματος στην διαδρομή της Ιστορίας. Λόγου χάρη τα λεγόμενα Μουσουρικά και οι πρώτες πρόβες της Μεγάλης Ιδέας, ακόμα και το πώς αυτή αξιοποιείται στην εθνική ψύχωση της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Πώς αγνοούνται ηλιθίως και επιδεικτικώς (και μαζοχιστικώς) οι δεινές προειδοποιήσεις της Ιστορίας με τον Κριμαϊκό Πόλεμο και με άλλα γεγονότα για να φτάσουμε στην αλητεία της Ουκρανικής Εκστρατείας, στον δρόμο για την καταστροφή. Γενικά ο συγγραφέας έχει πολύ κοφτερή ματιά για όλα τα γεγονότα και δεν στερείται ταξικού υπόβαθρου.

 

Θα συμφωνήσουμε και στην ποιητική υπόμνηση ότι «σήμερα, που η φωτιά φουντώνει πάλι» η μνήμη είναι πολύτιμη. Αρκεί φυσικά να υπάρχουν ευήκοα ώτα, ανοιχτά μάτια, κοφτερά μυαλά, εμπνευσμένες ψυχές. Όλα αυτά προϋποθέτουν να ξυπνήσει ο όχλος από το ταξικό του κώμα και ν’ απελευθερώσει την Αποικία από τους ξένους δυνάστες, αλλά αυτά είναι αλλουνού παππά ευαγγέλια, κυρίως διαφεύγει του βεληνεκούς του πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου. Ούτε θέλουμε να ερανίσουμε κάποιες χαρακτηριστικές και εμβληματικές ιστορικές αναφορές του συγγραφέα για να προκαταλάβουμε, κυρίως να σας στερήσουμε την μεγάλη απόλαυση της ανακάλυψης και της νοητικής ευωχίας, που εμπεριέχει για τον αναγνώστη κάθε εξαιρετικό βιβλίο. Παραδείγματος χάριν για τον «ηλίθιο της ιστορίας» και τον «χρήσιμο» στα ξένα αφεντικά. Αν δεν οδηγούσε στις διαδοχικές συμφορές, αν δεν ήταν διαρκής τραγωδία, θα είχε μεγάλη πλάκα το πώς οι ξένοι αφεντάδες επέλεξαν και επέβαλλαν τον νέο βασιλιά μετά την έξωση του Όθωνα!

Άλλη κωμωδία η θυελλώδης αναρρίχηση του πράκτορα των Άγγλων Ελευθερίου Βενιζέλου, ούτε κατοστάρης δρομέας να ήταν!! Στις 8 Αυγούστου 1910 εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής. Στις 22 Αυγούστου 1910 ιδρύεται το κόμμα Φιλελευθέρων με αδιευκρίνιστο αριθμό βουλευτών υπολογιζόμενο από 15 μέχρι 45 σε σύνολο 362 εδρών. Στις 5 Σεπτεμβρίου ο Λευτέρης εκφωνεί υποτιθέμενο ιστορικό λόγο στο Σύνταγμα και 29 Σεπτεμβρίου παραιτείται η κυβέρνηση Δραγούμη. Την 1η Οκτωβρίου ο βασιλιάς Γιώργος αναθέτει τον σχηματισμό κυβέρνησης και-θαύμα μέγα!-με πολύ λιγότερο από το 25%  των εδρών ο Βενιζέλος παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης. Στις 12 Οκτωβρίου παραιτείται, προκηρύσσει εκλογές για τις 28 Νοεμβρίου, χωρίς την συμμετοχή των παλαιών κομμάτων, που τάχα καταγγέλλουν συνταγματική εκτροπή και ο Λευτεράκης, αγαπημένο παιδί των ξένων αφεντικών, θριαμβεύει άνευ αντιπάλου με 86% και 307 έδρες! Το αναφέρουμε αναλυτικά για να τονίσουμε τον ωραίο και συχνά σαρκαστικό τρόπο γραφής του Σπύρου Αλεξίου. Είναι και αυτό ένα σημαντικό πλεονέκτημα κάθε ιστορικής μελέτης. Πολύ συχνό φαινόμενο στην βιβλιογραφία και… βιβλιοφαγία να συναντάμε σχολαστικά και βαρετά κείμενα, που λέμε να τα περάσουμε γρήγορα, να πάρουμε τα στοιχεία, που μας ενδιαφέρουν και να το βάλουμε στα ψηλά ράφια της βιβλιοθήκης. Νομίζουμε ότι είναι πολύ σημαντικό και ελκυστικό ο ιστορικός να… μιλά με εύγλωττες εικόνες, όπως εδώ συμβαίνει συστηματικά.

Ο Σπύρος Αλεξίου γεννήθηκε στην Αθήνα, αποφοίτησε της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εργάζεται ως καθηγητής στην Ιδιωτική Εκπαίδευση και παράλληλα ασχολείται με την επιμέλεια βιβλίων. Δικό του έργο είναι οι «21 ρωγμές στην επίσημη ιστορία για το 1821», που κυκλοφορεί από τον ίδιο εκδοτικό οίκο (Τόπος). Μην περιμένετε διαφημιστικές αναλύσεις! Μόνο διαβάστε, γιατί είναι δύσκολοι καιροί! Διαβάζουμε μπας και ξεστραβωθούμε!