Εξαιτίας… ενός λάθους ανακαλύψαμε μοναδικό, συγκλονιστικό ντοκουμέντο λαϊκής μουσικής. Ζητήσαμε από τον Μιχάλη Αεράκη να μας στείλει την τελευταία έκδοση με έργα του Κώστα Μουντάκη, μιλήσαμε και με τον γιο του Ανδρέα Αεράκη και μετά από τόσες συνεννοήσεις έφθασε στην έδρα της Ιστοσελίδας αυτό το καταπληκτικό έργο, που δεν είχαμε υπόψη την ύπαρξη του. «Περήφανη Ράτσα», επιμελημένη έκδοση της δισκογραφική εταιρεία «Αεράκη-Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι-Σείστρον», ψηφιακός δίσκος (CD) και ταινία (DVD). Μια φορά κι έναn καιρό (1963) στο Ηράκλειο της Κρήτης γυρίζεται ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στον Νίκο Καζαντζάκη, βασισμένο, όπως αναφέρεται στο προλογικό σημείωμα, στο βιβλίο του «Καπετάν Μιχάλης». Η εταιρεία «ΟΡΕΣΤΗΣ ΦΙΛΜ» αναθέτει στον φέρελπι νέο (26 ετών) σκηνοθέτη Γιώργο Ζαχαρία Ασσαριωτάκη 1936-2019) να γυρίσει το φιλμ ασπρόμαυρο, 35 mmαποτυπώνοντας και την χαρακτηριστική μουσικής παράδοση της Κρήτης. Είναι ο καιρός, που γίνονται προσπάθειες τουριστικής προβολής της Κρήτης και εν γένει της Ελλάδας, αντίδοτο στην φτώχεια, εξαθλίωση, υπανάπτυξη και κυρίως άλλοθι στο πολύπλευρα φασιστικό καθεστώς. Πώς γίνεται η τουριστική ανάπτυξη, εκφεύγει του βεληνεκούς της παρούσας παρουσίασης, πλην όλοι το ζούμε στο πετσί μας.

Σε καμιά περίπτωση δεν υποτιμούμε το κινηματογραφικό υλικό αλλά η ψυχή γέμισε και αγαλλίασε με τις μελωδίες των μεγάλων παιχνιδιατόρων και τραγουδιστών, που ανέκαθεν στολίζουν τα γλέντια και την ζωή μας. Πολύ περισσότερο, που δεν προκύπτει η παραμικρή σχέση του κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ με το περιεχόμενο του CD, πέρα από τα αναφερόμενα ότι σε αυτήν την σπουδαία δουλειά πρωτοεμφανίζονται οι μεγάλες μορφές της Κρητικής μουσικής παράδοσης. Τί να πει κανείς για τον θρυλικό Νίκο Ξυλούρη, που αυτό ακριβώς το ντοκιμαντέρ ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα για την καθιέρωσή του στους καλλιτεχνικούς κύκλους! Ο Βασίλης Σκουλάς, ο Γιώργης Αβυσσινός, Γιάννης Δερμιτζάκης (Δερμιτζογιάννης) δεν συμπληρώνουν το καρέ, γιατί παίζει πλειάδα ξεχωριστών βάρδων της παράδοσης. Τα 17 άσματα, που φιλοξενούνται στο CD είναι προφανέστατα ανεξάρτητα από το ντοκιμαντέρ και αφορούν γλέντια και παιξίματα των εν λόγω ερμηνευτών και μουσικών, που συνοδεύουν την έκδοση και για εμπορικούς λόγους. Ουδέν κακό αμιγές καλού! Έχουμε μοναδικά ηχητικά ντοκουμέντα από χαρακτηριστικούς εκπροσώπους όλης αυτής της γενιάς των χαρισματικών.

Πρόκειται για παραδοσιακά τραγούδια, που κατά την άσχημη συνήθεια της εποχής πολλοί από τους ερμηνευτές τα βάζουν στο όνομά τους, αλλά μετά από τόσα χρόνια, με την απαράδεκτη κατάσταση, που επικρατεί συνολικά στην εγχώρια δισκογραφία, δεν είναι πλέον δυνατόν να βρει κανείς άκρη. Κρατήστε μόνο ότι ως προς την μουσική είναι μελωδίες της κρητικής παράδοσης, που δουλεύουν αιώνες όλοι οι γλεντιστές και οι παιχνιδιάτορες φορτίζοντές με το πάθος της ψυχής τους και το κέφι της στιγμής. Ως προς την στιχουργία είναι δίστιχα-μαντινάδες, που με την σειρά τους συνιστούν κοινή μας προίκα και επεξεργασία. Εποχή, που ακόμα το δημοτικό και λαϊκό τραγούδι είναι αντικείμενο συλλογικής δημιουργίας, σιάχνεται στα πλαίσια της παρέας.

Με αυτήν την αναγκαία επισήμανση, πρωτίστως κοινωνική και καλλιτεχνική συνθήκη φιλοξενούνται τραγούδια των Νίκου Ξυλούρη,  Κώστα Μουντάκη, Γιώργη Αβυσσινού,  Μεχμέτ Μπέη Σταφιδάκη, Στέλιου Φουσταλιέρη και Γιάννη Δερμιτζογιάννη. Επίσης συμμετέχουν οι λαουτιέρηδες Γιάννης Ξυλούρης (Ψαρογιάννης), Ζαχάρης Φασουλάς, Γιώργος Κουμιώτης,  Στέλιος Αεράκης, Δημήτρης Φουκάκης. Η κασετίνα περιέχει  ενημερωτικά στοιχεία και σπάνιες φωτογραφίες από τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ. Κρίμα, που είναι πολύ μικρές, «γραμματόσημα», που λέγανε οι παλιοί δημοσιογράφοι! Ήθελα καμιά δεκαριά σελίδες παραπάνω το φυλλάδιο για να αναδειχθούν πρόσωπα και συναισθήματα, που είναι αδύνατον αλλού να τα βρεις, τουλάχιστον όσον αφορά αυτό το… συλλείτουργο!

Να μη ξεχάσουμε τους συντελεστές της ταινίας της αφιερωμένης στην Κρήτη και στον Νίκο Καζαντζάκη. Παίζουν οι: Σταύρος Χριστοφορίδης, Γιώργος Οικονόμου, Γιώργος Φουρνιάδης, Μ. Γοργοράπτης, Α. Λασσυθιωτάκης, Σ. Γαρδελάκης, Γ. Κουτζούκος, Άβελ Σέστακ. Διεύθυνση φωτογραφίας: Τάκης Γεωργόπουλος. Διεύθυνση Παραγωγής: Μάνος Χάρης. Σημειώνουμε για την Ιστορία ότι η αθηναϊκή κινηματογραφική εταιρεία Ορέστης φιλμ ήταν στην οδό Ακαδημίας 96. Όσο για τον σκηνοθέτη είναι κατά την γνώμη μας χαρακτηριστικό δείγμα ταλαντούχου νέου, που οι συμπτώσεις της στιγμής, οι συνθήκες της ζωής και οι επιλογές της διαδρομής τον ξεκινάνε από κάπου, που ο ίδιος μπορεί να ονειρεύεται και επιθυμεί και διαρκώς αλλού τον πάνε!

Ο Γιώργος Ζαχαρία Ασσαριωτάκης γεννήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1936 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ο πατέρας του κατάγονταν από το Κερά Λασιθίου και η μητέρα του Άννα, το γένος Παπαδάκη, από την Σταμνή Πεδιάδος.  Ο πατέρας του είχε στην κεντρική αγορά (Γρουσουζάδικα) εστιατόριο. Θέλει να εισαχτεί στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Μετσόβιου Πολυτεχνείου, δεν τα καταφέρνει και φοιτά στην Ανωτέρα Σχολή Κινηματογράφου «Σταυράκου». Παράλληλα από το δεύτερο έτος εργάζεται και ως βοηθός σκηνοθέτης. Το 1958 γυρίζει για τις πτυχιακές εξετάσεις σε φιλμ 16 mm ντοκιμαντέρ με τίτλο «Πολύχρωμες ρίγες» και εξασφαλίζει μεταπτυχιακή υποτροφία στην Γαλλία. Το 1961, μετά την εκπλήρωση της στρατιωτικής του θητείας, επιστρέφει στο Παρίσι, όπου σπουδάζει κινηματογράφο, ζωγραφική, χορογραφία. Γυρνώντας στην Ελλάδα σκηνοθετεί το θεατρικό έργο «Βροχοποιός» και το κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ «Περήφανη Ράτσα». Δυστυχώς παρά το ταλέντο δεν μπορεί να στεριώσει στον προβληματικό και πρόχειρο εγχώριο κινηματογράφο της εποχής.

            

Επιστρέφει στο Ηράκλειο και αρχίζει τον βιοποριστικό μαραθώνιο μακριά από τις αγαπημένες του τέχνες. Στην αρχή δημιουργεί γραφείο διανομής κινηματογραφικών φιλμ αλλά πολύ γρήγορα το γυρίζει στην τουριστική βιοτεχνία και ψυχαγωγία. Από το 1967 κάνει διάφορα μαγαζιά όπου στην αρχή στεγάζονται τα λεγόμενα ροκ ελληνικά συγκροτήματα, που είναι τότε της μόδας, μετά στα Μάταλα και στους Χίπις, κατόπιν σε νυχτερινό κέντρο στο Ηράκλειο με ελαφρολαϊκό πρόγραμμα, φολκλορικά μαγαζιά και συγκροτήματα, διοργάνωση καλλιστείων, φωνητικούς διαγωνισμούς και… πού ’σαι νιότης, που έλεγες ότι θα γινόμουν κάποιος άλλος! Μένει τουλάχιστον αυτό το σχετικά διαχρονικό έργο, που κυκλοφορεί με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης. Η αλήθεια είναι ότι πολύ το χαιρόμαστε, κυρίως τις μουσικές του πτυχές, χωρίς να πάει πίσω η κινηματογραφική προίκα του. Για αυτήν την τελευταία θέλουμε ως επίλογο να πούμε δυο λόγια:

Αποτυπώνει σε κάποιο βαθμό αυθεντικά και σε άλλο ανισόμερα μια παλιά εποχή, είναι αλήθεια με μπόλικη τουριστική, γραφική διάθεση την κρητική λεβεντιά, όπως συνήθως παρουσιάζεται πρωτόγονα φολκλορικά: Λύρα, μαγκιά, πεντοζάλη, βεντέτα, μαντινάδα και Καζαντζάκης. Αναμφίβολα συνιστά εξαιρετικό ντοκουμέντο και βλέποντας τέτοια έργα δικαιολογημένα αναρωτιέται κανείς: Τί θα μείνει από την σημερινή εποχή της ευκολίας και του πλαστικού; Τότε οι άνθρωποι είχαν ένα ρομαντισμό, μια τρυφερότητα και πλημύριζαν από μεράκι και πλούσιο συναίσθημα, ίσως ακριβώς γιατί η ζωή ήταν αφόρητα δύσκολη και κοιτούσαν να βρουν απαντοχή και κουράγιο γλεντώντας όλα τα μεράκια τους. Κατακλείδα: Εμείς απολαμβάνουμε την ωραία δουλειά, που έφθασε στα χέρια μας από μια… ασυνεννοησία. Ανεπιφύλακτα την συνιστούμε, όχι μόνο για τους λάτρεις της Κρήτης και της μουσικής της. Ιδιαίτερα στο CD, οι παιχνιδιάτορες, που παίζουν σε πρώιμες και χαρακτηριστικές τους ηχογραφήσεις, είναι μεγάλα κεφάλαια, όχι μόνο της εγχώριας αλλά και της παγκόσμιας λαϊκής μελωδικής προίκας. Τώρα, πού μπορείτε να το βρείτε, αφού δεν υπάρχουν πια, όπως παλιά τα δισκάδικα; Το διαδίκτυο είναι λύση. Σας δίνουμε και τα στοιχεία για την επικοινωνία με τον εκδότη, την εταιρεία «Αεράκης-Κρητικό Μουσικό εργαστήρι & Σείστρον»: Κοραή 14, Ηράκλειο, 712 02, τηλέφωνο: 2810-225758, info@aerakis.net