Μια ακόμα ενδιαφέρουσα συνέντευξη. Η πρώτη μελωδική επικοινωνία ήταν με τον περίεργο τίτλο «Αήττητο Αλάτι» σε στίχους του Ηλία Παπακωνσταντίνου αλλά δεν «κάλιασε», που λέγαν οι παλιοί ψαράδες, να γίνει η παρουσίαση. Πέρασαν τρία χρόνια και από καιρού εις καιρόν η εν λόγω συνθέτης όλο και κυκλοφορούσε δουλειές, που πάντα είχαν κάτι να δώσουν, τραγούδια μπαλάντες ή άλλα σε πιο θεατρική δομή, με ευρύ κοινωνικό περιεχόμενο και πλούσια αισθητική. Ο πιο πρόσφατος δίσκος της Αρετής Κοκκίνου «Το σ’ αγαπώ του κόσμου» είναι η καλύτερη ευκαιρία να μιλήσουμε για το έργο και την πολιτεία της. Και σε αυτήν την περίπτωση έχουμε να κάνουμε με πολυεδρικό και εξαιρετικά ενδιαφέρον έργο, που αξίζει κανείς πολλές φορές να  χαρεί. Οι δίσκοι της Αρετής Κοκκίνου περιέχουν όμορφα τραγούδια με  ευρηματικές μελωδίες, στίχους, ενορχηστρώσεις και πολυσυλλεκτικές ερμηνείες, που… φυσικά δεν ακούτε να μεταδίδονται  και κυρίως να προβάλλονται από τα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια της υποκουλτούρας και του ψεκασμού του όχλου με κουτόχορτο!

 Δεν είναι κάτι καινούριο, έτσι κυλάει υπόγεια η καλή μουσική εδώ και 100 χρόνια στην Γκραικυλία. Το παρήγορο κι ελπιδοφόρο για την λαϊκή μας μούσα έγκειται στο ότι ακόμα και στην εποχή της άκρατης εξαχρείωσης, υπάρχουν τόσοι νέοι συνθέτες με μουσική μόρφωση και εμπειρία, που παρά την επίσημη αφάνεια, δεν το βάζουν κάτω, εκφράζουν κατά τον καλύτερο τρόπο, με ταλέντο, τους ατομικούς και συλλογικούς καημούς κάνοντας έργο, που ερωτοτροπεί στον έναν ή στο άλλο βαθμό με την σχετική διαχρονικότητα. Κατά την προσφιλή συνήθεια και τακτική ούτε αναλύουμε περισπούδαστα, ούτε λιβανίζουμε δημιουργούς. Απλώς εκφράζουμε άποψη, μας «αρέσει, δεν μας αρέσει». Επιλέγουμε με αυτό το κριτήριο και κυρίως προτρέπουμε να δοκιμάσετε και σεις την ίδια με μας μελωδική απόλαυση. Με αυτήν αισθητική «λογική» μιλάμε και προτείνουμε το έργο της Αρετής Κοκκίνου. Τα άλλα είναι δουλειά του χρόνου να κρίνει, ν’ αξιολογήσει και να κατατάξει!

 Δεν μπορούμε να μην διατυπώσουμε για πολλοστή φορά το… ρητορικό ερώτημα: Πώς εμείς από την παρούσα ιστοσελίδα, οι παρέες μας, που γλεντάνε τα μεράκια τους, όλοι όσοι δεν τρώνε σανό και ψάχνονται, παρότι δεν υπάρχει δισκογραφία, «ανακαλύπτουμε», διασκεδάζουμε με τόσα αξιόλογα μουσικά έργα, ακούμε πολλά όμορφα τραγούδια, όπως  της Αρετής και άλλων συνθετών, στιχουργών, ερμηνευτών, και τα επίσημα «ραδιόφωνα» εκπέμπουν αυτήν την διαρκή και αφόρητη υποκουλτούρα, τα ερωτόληπτα, φτηνιάρικα, χαζομούνικα σκουπίδια του χαβαλέ; Είπαμε: Ρητορικό ερώτημα! Το θέμα είναι ανέκαθεν ταξικό, ιδιαίτερα στην αποικία Γκραικυλία. Ούτε είναι τυχαίο ότι ακόμα το δένδρο του λαϊκού μελωδικού μας πολιτισμού ανθεί πρωτότυπα, είναι παντός καιρού!

                   

 Πριν της δώσουμε τον λόγο, το βιογραφικό της με την ήδη πλούσια εργογραφία. Μόνο οι σημαντικοί σταθμοί, γιατί θέλει σελίδες η αναλυτική παρουσίαση. Η Αρετή Κοκκίνου γεννήθηκε  στην Αθήνα, άρχισε σπουδές κιθάρας σε παιδική ηλικία. Έκανε μαθήματα ηλεκτρικής κιθάρας με τον Γιάννη Δρόλαπα και μαντολίνου με την Βιβή Γκέκα. Διπλωματούχος  σύνθεσης στο Athenaeum ωδείο με τον Χρήστο Αναστασίου. Ως το 1997, συνεργάζεται  με τα συγκροτήματα rock και pop«Είλωτες» και «Scoria». Το 2000 δημιουργεί το σχήμα «Νυχτερινή Απόδραση». Το 2011 βγαίνει η  πρώτη δισκογραφική της δουλειά, «Η ζωή στο βασίλειο του τίποτα» (Παρουσία-Studio Pazl) με την Θέλμα Καραγιάννη. Τον Μάρτιο του 2016 η δεύτερη δουλειά, «Νησιά στην Βεράντα» (MLK) σε στίχους Μαρίας Παπαδάκη με την Ερωφίλη, την Δήμητρα Μαστορίδου, τον Μπάμπη Τσέρτο, τον Μάκη Σεβίλογλου, την Ξένια Ροδοθεάτου. Τρία τραγούδια σε στίχους Μαίρης Γραμματικάκη περιλαμβάνονται στο «Σώματι και ψυχή» με Θέλμα Καραγιάννη, και Δημήτρη Σαμαρτζή (Πολιτιστική Δράση ΕΜΣΕ). Απρίλιος 2018. «Αήττητο Αλάτι», (ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ), στίχοι Ηλίας Παπακωνσταντίνου, με Ελισσάβετ Καρατζόλη, Αργυρώ Καπαρού, Θέλμα Καραγιάννη, Σοφία Ανδριανού, Κατερίνα Κουρεντζή, Μάνια Παπαδημητρίου και Ντομένικα Ρέγκου.Άνοιξη 2019 κυκλοφορεί το CD «EN-ΠΛΟΚΗ» (Protasis Music), στίχοι Αδαμαντία Μαντελένη, συμμετέχει με 4τραγούδια. Την ίδια εποχή τα singles «Ταιριαστά» (ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ), στίχοι Μαρία Παπαδάκη, με Γιάννη Λεκόπουλο,«Γίνε» (Cobalt Music), στίχοι Σόφη Καποράνη με τον Σωκράτη Μάλαμα, «Ο δικός μας κόσμος» (ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ),στίχοι Μαρία Παπαδάκη, με την Έρρικα Πατρικίου και Βασίλη Λέκκα. Με την  Ε. Πατρικίου είναι και το single «Κρυφτό»σε στίχους Μαρίας Παπαδάκη. Τον Δεκέμβριο του 2020 κυκλοφορούν «Τα δύσκολα στη μέση»  (ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ) με Μαρία Κανελλοπούλου και Πένυ Ξενάκη, στίχοι Μαρία Παπαδάκη. Τον Ιούλιο του 2021 βγαίνει κύκλος τραγουδιών «Στη Σμύρνη κάποτε», στίχοι Θανάσης Σάλτας, με Ισίδωρο Πάτερο, Θέλμα Καραγιάννη, Ιωάννα Μαστοράκη. Τον Σεπτέμβριο του 2022 κυκλοφορεί «Το Σ’ Αγαπώ του Κόσμου» (ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ) με τους Αφεντούλα Ραζέλη, Βασίλη Γισδάκη, Χρύσα Βλάμη. Έγραψε  μουσική για πολλές θεατρικές παραστάσεις, το 2017 συγκροτεί το κιθαριστικό τρίο «Nyxis», η σύνθεσή της «Mediterraneo» συμπεριελήφθη στον δίσκο με 6 έργα Ελλήνων συνθετών για τους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2018. Να και η συνομιλία με την Αρετή Κοκκίνου: 

– Να ξεκινήσουμε από «Το σ’ αγαπώ του κόσμου», πώς προέκυψε και γιατί;

«Ο Κώστας Φασουλάς μου έκανε την τιμή να με καλέσει ως συνεργάτη συνθέτη στα σεμινάρια στιχουργικής του το χειμώνα του 2019 στο Μικρό Πολυτεχνείο.  Από αυτή την όμορφη συνάντηση με την ομάδα των δεκαέξι στιχουργών προέκυψαν ισάριθμα τραγούδια. Για την ερμηνεία των τραγουδιών απευθύνθηκα στον Βασίλη Γισδάκη και στην Αφεντούλα Ραζέλη, οι οποίοι με χαροποίησαν όχι μόνο για την αποδοχή της πρότασης αλλά και με τον τρόπο που αγκάλιασαν το υλικό. Συμμετέχει και η Χρύσα Βλάμη με το τραγούδι, που κλείνει το CD. Οι στιχουργοί είναι: Αγγελική Πολύζου, Βίκυ Λαμπίρη, Νίκη Ρουσοπούλου-Παππά, Παναγιώτης Στράκαρης, Κέλλυ Αλεφάντου, Βίβιαν Ματσούκα, Σταμάτης Βιτάλης, Τότα Βελησσάρη, Αντιγόνη Κολοβέντζου, Ειρήνη Παπαδοπούλου, Νίκος Παπαγιαννάκης, Ιωάννα Κολλινιάτη, Τετιάνα Δέγλερη, Δήμητρα Κουντουριώτη, Ράνια Θεοδωράτου και Μαρία Γεωργαλά».

– «Στη Σμύρνη κάποτε», πώς και γιατί; Ήταν η επέτειος 100 χρόνων ή σηματοδοτεί για σένα κάτι πιο βαθύ και ανεξάρτητο από την χρονική συγκυρία;

«Χαίρομαι, που μου κάνετε την ερώτηση αυτή. Ο Θανάσης Σάλτας είχε γράψει τους στίχους για αυτό τον κύκλο τραγουδιών  αρκετά χρόνια πριν. Μου τα έστειλε  σε μια εποχή αρκετά φορτωμένη για εμένα και δεν ασχολήθηκα με το έργο αμέσως. Η μελοποίηση άρχισε μια ημέρα (νύχτα για την ακρίβεια) όπου έτυχε να διαβάσω προσεκτικά εκείνο το υλικό και να συνειδητοποιήσω τον τρόπο, που με ταξίδευε στην ατμόσφαιρα μιας άλλης κοινωνίας και εποχής. Προέκυψαν αυθόρμητα και πολύ γρήγορα τα 16 τραγούδια της δουλειάς την άνοιξη του 2019. Πρωτοπαρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του ομώνυμου θεατρικού έργου αρχές Μαρτίου του 2020, ελάχιστες ημέρες πριν παγώσει κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα λόγω πανδημίας. Η αλήθεια είναι ότι η συγκυρία του έτους 2022 μας έδωσε την ευκαιρία να παρουσιαστεί ξανά η δουλειά αυτή, όπως κι έγινε. Πρόκειται, όμως, για ένα έργο που φτιάξαμε με πολλή συγκίνηση και φροντίδα, όχι ευκαιριακά και δε θεωρούμε ότι έχει ημερομηνία λήξης». 

– Ξεκίνημα με τα λεγόμενα ροκ και ποπ συγκροτήματα, τί έφερε την στροφή σου στην λαϊκή μουσική (μπαλάντες, μελοποιήσεις);

«Στην πραγματικότητα δεν έκανα κάποια στροφή. Ανέκαθεν με ενδιέφεραν ποικίλα ακούσματα, που προσπαθούσα να προσεγγίσω και να μελετήσω κι αυτή είναι και τώρα η στάση μου απέναντι στην μουσική. Απλώς στην πορεία προστέθηκαν κι άλλες μουσικές προσλαμβάνουσες. Εκείνο που θεωρούσα ότι δεν ήθελα να αγγίξω, αρχικά, ήταν η μελοποιημένη ποίηση. Την γνώμη μου άλλαξε η επαφή με τα λογοτεχνικά δρώμενα και τους λογοτέχνες, με αποτέλεσμα να προκύψει η μελοποίηση ποιημάτων του Ηλία Παπακωνσταντίνου και το “Αήττητο Αλάτι”,  προϊόν της σύμπραξής μας. Την λαϊκή μουσική (με την έννοια, που την ορίζουμε συνήθως) την αντιμετωπίζω πιο προσεκτικά ως δημιουργός, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να φτιάξει κανείς μία κατώτερη απομίμηση αυθεντικών λαϊκών δημιουργιών αν τα βιώματά του δε συνάδουν με αυτά της κοινωνίας, που δημιούργησε την μουσική αυτή ή αν δεν προσέξει κάποια θέματα αισθητικής». 

– Πώς επιλέγεις τους στίχους; Γράφεις πάνω σε στίχους ή το αντίστροφο;

Η επιλογή των στίχων έχει να κάνει με την προσέγγιση του θέματος, που με συγκινεί αλλά και με τον τρόπο, που ρέει ο ποιητικός λόγος. Φυσικά αυτό έχει αρκετή δόση υποκειμενικότητας, αν και τα τεχνικά στοιχεία του “τραγουδιστικού” στίχου είναι πάνω κάτω συγκεκριμένα. Δεν μου αρέσει η τακτική της δημιουργίας στίχου πάνω σε έτοιμη μουσική. Επιδιώκω, όταν πρόκειται για μελοποίηση κειμένου, η μουσική να αποδίδει την ανάσα του λόγου και να είναι φτιαγμένη στα μέτρα του».

– Τί σημαίνει μελοποίηση; Παντρεύεις το νόημα του στίχου με  μουσική ή αρκεί και μια καλή υπόκρουση;

«Η “καλή” μουσική είναι μια έννοια σχετική, όταν αυτή  καλείται να συνδυαστεί με τον λόγο, ή με το θέατρο ή με τον κινηματογράφο. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να εξυπηρετήσει στην ανάδειξη του στίχου ή του θεατρικού λόγου ή μιας σκηνής κινηματογραφικής. Μπορεί μια μουσική να είναι όμορφα φτιαγμένη αλλά να μην ταιριάζει με τον στίχο, οπότε το σύνολο να μη λειτουργεί. Φυσικά μπορεί μια μουσική φτιαγμένη για το θέατρο ή τον κινηματογράφο ή η ορχηστρική εκδοχή ενός τραγουδιού να είναι ωραιότατη, να στέκεται, δηλαδή, και αυτόνομα».

– Τα κριτήρια επιλογής των τραγουδιστών. Προτιμάς άνδρες ή γυναίκες;

«Δεν στέκομαι στο φύλο. Υπάρχουν περιπτώσεις, που ερμηνευτές απευθύνονται σε μένα. Γενικά με ενδιαφέρουν ερμηνευτές με προσωπικότητα, που εννοούν τις λέξεις, που λένε και που αισθάνονται το τραγούδι και τον στίχο».

 – Έρχονται σήμερα νέες κοπέλες στην ελληνική μουσική ή την… θυμούνται μόνο για  να γίνουν φίρμες στην τιβί;

«Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για αγόρια, όχι μόνο κοπέλες. Στα talent show,  όσο κι αν φαίνεται περίεργο, πηγαίνουν μεταξύ των άλλων και ταλαντούχα παιδιά με υπόβαθρο, όχι ψώνια απαραιτήτως, που απλώς ψάχνουν διαφόρους τρόπους “να κάνουν κάτι”. Νομίζω υπάρχουν πολλοί νέοι με καθαρά καλλιτεχνικές προσδοκίες, που μοχθούν να κατακτήσουν την τέχνη. Το κατά πόσο μπορούν να επιβιώσουν καλλιτεχνικά και να διακριθούν στο πλαίσιο της επικρατούσας κατάστασης είναι άλλο θέμα».

 – Τί λες για τα… γυναικεία τραγούδια, ερωτόληπτα, χαζομελό, καψούρικα, ποπ;

«Πάντα υπήρχαν τέτοια τραγούδια, τόσο υποτιθέμενα γυναικεία όσο και αντρικά. Για να υπάρχουν και να ανθούν διαχρονικά φαίνεται ότι εκφράζουν μεγάλο μέρος του κόσμου ή καλύπτουν κάποια ανάγκη ή αποτυπώνουν μία κοινωνική πραγματικότητα».

 – Εντάξει είναι και τα κυκλώματα. Εγώ επιμένω: Αναγνωρίζεται το ταλέντο σε μια κοπέλα ή όλοι βλέπουν την γκόμενα;

«Κι εγώ επαναλαμβάνω ότι αυτά δεν ισχύουν αυτά μόνο για τις γυναίκες αλλά και για τους άνδρες! Ο ερμηνευτής και η ερμηνεύτρια τραγουδώντας ποιοτικά ή μη ποιοτικά τραγούδια είναι σαν να υποδύεται κάποιο ρόλο, με τον οποίο ο ακροατής-θεατής καλείται να ταυτιστεί.  Ένας τέτοιος πιθανός ρόλος είναι αυτός της γκόμενας-γκόμενου. Νομίζω, όμως, ότι ακόμα και στο σκυλάδικο, η καλή φωνή του είδους εκτιμάται. Κακά τα ψέματα, όσο και αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε, η όμορφη εμφάνιση ελκύει και ενστικτωδώς τους ανθρώπους και προσθέτει ή αφαιρεί πόντους».

– Τα «νέα είδη», χιπ-χοπ, ραπ, τραπ και λοιπά; Συνάδουν με την ελληνική ψυχή και μουσική;

«Δεν θα βάλω στο ίδιο τσουβάλι την τραπ με όλα τα υπόλοιπα. Το  χιπ-χοπ και η ραπ αποτελούν είδη καλλιτεχνικής δημιουργίας ξενόφερτης μεν, αλλά απέκτησαν δε κοινό διεθνώς εδώ και πολλά χρόνια. Δεν στηρίζονται στην μελωδία αλλά σε κυρίως ρυθμικά μουσικά στοιχεία. Υπάρχουν και εκεί σκουπίδια, όπως και στοιχεία με ενδιαφέρον. Στις δικές μου προτιμήσεις δεν περιλαμβάνονται, αλλά όπως προείπα, το κάθε τι έχει λόγο, που εμφανίζεται και ανθεί. Κάποια ελληνικά σχήματα ενσωμάτωσαν με τρόπο περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένο και ευφυή τα ρεύματα αυτά στην ελληνική γλώσσα. Αν θεωρούμε αποδεκτό το ελληνικό ροκ, που δεν έχω καμία αμφιβολία ότι έχει μπολιαστεί με ελληνικά στοιχεία και εκφράζει την ελληνική ψυχή, μπορώ να υποθέσω ότι κάτι αντίστοιχο ενδεχομένως ισχύει και με  το χιπ-χοπ. Προσωπικά έχω συνεργαστεί με συγκεκριμένο ελληνόφωνο χιπ-χοπ σχήμα χωρίς να αισθάνομαι πως έχει προσβληθεί η αισθητική μου. Τα πρότυπα της φτηνής, κακής, τυποποιημένης  μουσικής χαμηλού επιπέδου, και του χυδαίου λόγου κάνουν κακό στην διαμόρφωση αισθητικής ανεξάρτητα από το είδος. Σε μια τέτοια ισοπέδωση προφανώς και τα ελληνικά στοιχεία χρησιμοποιούνται με τρόπο, που δεν προάγει ιδιαίτερα τον πολιτισμό μας».

                         

– Ζει ένας μουσικός από αυτήν την τέχνη-δουλειά;

«Δύσκολα. Αλλά αναρωτιέμαι αν υπάρχει και δουλειά εύκολη στις μέρες μας».

 – Πολυσυλλεκτικές δουλειές ή προσωπικές, μοναχικές παρουσίες;

«Και τα δύο!!! Κατά περίπτωση».

 – Τραγούδια στο συρτάρι ή διαδίκτυο; Πάει ο δίσκος, το  CD, το φυσικό προϊόν; Πώς θα μείνει στην Μουσική η εποχή μας;

«Το διαδίκτυο έχει δώσει φωνή σε πολλούς αξιόλογους καλλιτέχνες, που πριν θα χτυπούσαν μάταια την πόρτα των δισκογραφικών εταιρειών και θα απορρίπτονταν ως “μη εμπορικοί” . Η υπερβολική πληροφορία δυσκολεύει, σίγουρα, το να μείνει μια δουλειά στην συνείδηση του κόσμου διαχρονικά. Εγώ, ανήκοντας σε μια γενιά, που λαχταρούσε να αποκτήσει το πολυπόθητο βινύλιο κι έγραφε κασετούλες, έχω μια αδυναμία στο φυσικό προϊόν, που είναι και πιο ποιοτική λύση ηχητικά. Τί θα μείνει από όλα αυτά, έχω αναρωτηθεί κι εγώ, αλλά μάλλον θα το δείξει η Ιστορία».

Τα σχέδιά σου;

«Υπάρχουν διάφορες ζωντανές εμφανίσεις για τον μήνα Μάρτιο, μεταξύ των οποίων  “Το σ’ Αγαπώ του Κόσμου” για ακόμα μία φορά στο Polis Art Cafe. Στις 25 Μαρτίου μαζί με τον Βασίλη Γισδάκη, την Αφεντούλα Ραζέλη και με τη συμμετοχή της Χρύσας Βλάμη θα παρουσιάσουμε τα δεκαέξι τραγούδια της δουλειάς και όχι μόνο. Η συναυλία περιλαμβάνει τραγούδια της δισκογραφίας των ερμηνευτών, που υπογράφονται από αξιόλογους συνθέτες και στιχουργούς. Επιλέξαμε συνειδητά να προβάλλουμε και τραγούδια δημιουργών της γενιάς μας, που αξίζουν την προσοχή των φίλων του σύγχρονου ποιοτικού ελληνικού τραγουδιού. Μαζί μας οι: Θανάσης Σοφράς, μπάσο, Σωκράτης Γανιάρης, τύμπανα, Στέφανος Χατζηαναγνώστου, φλάουτο».

(οι φωτογραφίες είναι της Αγγελικής Παπαϊωάννου)