Εξαιρετικό όσο και ιδιαίτερο βιβλίο, ξύπνησε όμορφες αναμνήσεις για τις βιογραφικές-και όχι μόνο-συναντήσεις και συνεντεύξεις με μνημειώδεις παλιούς δημιουργούς αλλά και των απαρχών της πολύχρονης ερευνητικής μου εργασίας για την ελληνική λαϊκή μουσική. Σπύρος Δερβενιώτης: «Πάρε τα χνάρια που άφησα. Η ζωή και το έργο του Θόδωρου Δερβενιώτη» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Τόπος»). Δεν είναι ο μοναδικός λόγος, που το καθιστά αναγκαίο για κάθε βιβλιοθήκη, ιδιαίτερα μουσική. Ο βίος και η  προσωπικότητα του Θόδωρου Δερβενιώτη, η κινηματογράφηση ολόκληρης και σημαδιακής εποχής προσελκύει από τις πρώτες σελίδες να ταξιδέψεις αλλά και να προβληματιστείς και ν’ απολαύσεις (γιατί όχι και να απορρίψεις) τ’ αντιφατικά έργα της. Ο γιος, που διαπρέπει με την σειρά του σε άλλο τομέα, βιογραφεί με τρόπο μυθιστορηματικό τον μεγάλο πατέρα του με όχημα τις αναμνήσεις, τα βιώματά του αλλά και ίχνη, που άφησε στις προφορικές και γραπτές αφηγήσεις του. Η ζωή του Θ. Δερβενιώτη όρισε και ορίστηκε από το λαϊκό μεταπολεμικό τραγούδι και το σημάδεψαν γεγονότα, τόποι, καταστάσεις, σταθμοί, προσωπικότητες και προπαντός δημιουργία.

Ίσως πολύ καθυστέρησε να το κάνει αλλά και ποτέ δεν είναι αργά, υπάρχουν άλλωστε σημαδιακές αφορμές, 20 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη και 102 από την γέννησή του. Μην περιμένετε τώρα αναλύσεις και παραθέσεις αποσπασμάτων από το βιβλίο. Με δυο λόγια είναι η γλαφυρή εξιστόρηση της ζωής του Θόδωρου Δερβενιώτη μέσα από δεκάδες περιστατικά και ενδιαφέροντα ντοκουμέντα, που παραπέμπουν στην μεταπολεμική εποχή, όλα αυτά με τα μάτια ενός παιδιού, που οφείλουμε να πούμε, δεν ζει στην σκιά του μεγάλου του πατέρα. Ακολουθεί δικό του δημιουργικό δρόμο. Έχω ξαναμιλήσει για τα «άκρως προβληματικά τέκνα μεγάλων δημιουργών», προφανέστατα ο Σπύρος είναι από τις ελάχιστες εξαιρέσεις του κανόνα. Και η αφήγησή του είναι ωραία, αυτό το πίσω μπρος στον χρόνο  και στις καταστάσεις, η προσωπική εμπειρία και ο λόγος και η πορεία του πατέρα του.

Επειδή είμαι ο πρώτος συστηματικός βιογράφος και του Θόδωρου Δερβενιώτη (με εξαίρεση τον Πάνο Γεραμάνη, που ήταν ραδιοφωνική η σημαντική του προσφορά) και έχω κάνει αξέχαστες και δημιουργικές κουβέντες με τον Θόδωρο, εκεί στο σπίτι στον περιφερειακό Λυκαβηττού, είμαι σε θέση να γνωρίζω καλά ότι είναι αυθεντική και αξιόπιστη τόσο η αφήγηση, όσο και η επιλογή των κειμένων του δημιουργού από τον Σπύρο. Είχε άλλωστε πολύ υλικό αφού προηγήθηκαν άλλοι. Τις συνομιλίες του πατέρα τις χειρίζεται με ισορροπία θέλοντας να δώσει αποχρώσεις της προσωπικότητας του και την ατμόσφαιρα της εποχής αναφοράς. Μου έκανε την τιμή να «φιλοξενήσει» στο βιβλίο και αποσπάσματα από την τρίωρη ραδιοφωνική συνομιλία με τον πατέρα του και μεταδόθηκε στην εκπομπή μου στην ΕΡΑ της ΕΡΤ «Μουσικό Σεργιάνι», Τετάρτη-Παρασκευή 16-18 Φεβρουαρίου 2000, αλλά έμεινε μόνο εκεί. Θέλω να πω ότι ως την αποδημία του Δερβενιώτη ακολούθησαν και άλλες συζητήσεις μας για επίμαχα θέματα, η πλήρης βιογραφία έγινε σημαντικό μέρος του ομότιτλου βιβλίου «Μουσικό Σεργιάνι. Άλλα 22 ρεμπέτικα πορτρέτα» (εκδόσεις Μετρονόμος 2014). Από εκεί θα έπρεπε να αντλήσει το όποιο υλικό με αφορούσε.

 Δικαιολογημένα ο Σπύρος Δερβενιώτης είναι κατά βάση μόνο περιγραφικός, αφήνει να μιλήσει ο πατέρας του για τα επίμαχα ζητήματα και θα έλεγα δεν παίρνει ο ίδιος θέση, κάτι που μάλλον είναι δουλειά του ερευνητή, όπως έκανε ο υπογράφων μια και η μέγιστη αντίφαση του συνθέτη είναι η υποκουλτούρα των «ινδικών» και «ινδοπρεπών»τραγουδιών. Έξω από κολακείες, γκρίνιες, αντιπαραθέσεις (περιοδικό Ντομινό και τα ρέστα) ο Θεόδωρος Δερβενιώτης στα γεράματα είχε την παλικαριά, την μαγκιά και την τόλμη να πάρει θέση για όλα αυτά, όπως φαίνεται στην βιογραφία του στο «Μουσικό Σεργιάνι». Διαβάζοντας το βιβλίο του Σπύρου προβληματίστηκα τί αξία έχουν σήμερα η λεπτομερής παράθεση των τοτινών σκληρών, ίσως όχι κόσμιων αντιπαραθέσεων στο περιοδικό «Ντομινό» και αλλού για τα ινδικά, οι ομιλίες του Δερβενιώτη στην Ε.Μ.Σ.Ε. για τα πνευματικά δικαιώματα και τα συνδικαλιστικά, τα πρακτικά του σωματείου. Κι εδώ ήταν πρωτοπόρος ο συνθέτης, έδωσε σημαντικές μάχες για την προώθηση του λαϊκού τραγουδιού και των εργατών του. Καταγράφεται μόνο σαν υλικό λαογραφικό, που δεν προσάπτει θετικό στους συμμετέχοντες στην περίπτωση των «Ινδικών». Άκρως ανόητη υπόθεση, οι συνθέτες πιεσμένοι από δισκογραφικές εταιρείες και ξενόδουλη εξουσία, έκαναν λάθος όλοι στις εκτιμήσεις και άπαντες (και ο Τσιτσάνης) έφτιαξαν «ινδική» σαβούρα, που ανήκει στα αρνητικά του έργου τους. Ο Δερβενιώτης, αν και με τον Καλδάρα και τον Βίρβο ήταν δυστυχώς η τριανδρία των «ινδικών», επαναλαμβάνω είχε την μαγκιά να μιλήσει έξω από τα δόντια.

Οπωσδήποτε δεν λείπουν και τα λάθη σε μια τόσο πλήρης, πολυσέλιδη αφήγηση και εργασία, πολύ περισσότερο, που ο συγγραφέας δεν είναι του «χώρου», εδώ κάνουμε μεγάλα λάθη και απροσεξίες οι ερευνητές του… Το «Εύχομαι και στα δικά σου» για παράδειγμα, του Τσιτσάνη πρώτη εκτέλεση είναι της Μαρίκας Νίνου. Βιογραφώντας συνθέτη, τον κάθε δημιουργό έρχεσαι σε σύγκρουση με τις απόψεις του, που συχνά είναι ανιστόρητες, δογματίζει μόνο υπό το πρίσμα του δικού του έργου. Άλλωστε οι δημιουργοί είναι καλύτερο και κυρίως πιο χρήσιμο και παραγωγικό να μιλάνε πρωτότυπα με το έργο παρά με θολές αναλύσεις. Τα έζησα και με τον Θ. Δερβενιώτη, οι απόψεις του για το μπουζούκι, για την ανύπαρκτη τούρκικη μουσική και άλλα είναι γνωστές. Τις αφήνεις να αιωρούνται στην ατμόσφαιρα και ασχολείσαι με το τεράστιο έργο του. Πάλι ως ιστορικό υλικό παρατίθενται όλα αυτά στο βιβλίο του Σπύρου Δερβενιώτη. Για τον ερευνητή-ιστορικό του παρόντος και του μέλλοντος. Με την μεγάλη απόσταση του χρόνου, μάλιστα,  ελάχιστα έως καθόλου επηρεάζουν αυτά την αξιολόγηση και κυρίως την απόλαυση του διαχρονικού έργου κάθε δημιουργού.

Ο Σπύρος Δερβενιώτης έκανε για τον πατέρα του εξαιρετική δουλειά, φαντάζομαι ως σπονδή στην μνήμη του μεγάλου και αντιφατικού συνθέτη.  Για όλους εμάς, που ζήσαμε άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο, συνομιλήσαμε με την φωτεινή προσωπικότητα, επηρεαστήκαμε τα μάλα από τον Θόδωρο Δερβενιώτη μας ξύπνησε ωραίες και δημιουργικές αναμνήσεις, που είναι ανεξίτηλες στην ζωή και την ψυχή μας. Δεν είναι ασήμαντη προσφορά για  μας τους «προκατειλημμένους», κυριολεκτικά ρουφήξαμε το βιβλίο. Συνιστά, όμως, και δημιουργική πρόκληση κάθε λάτρη της λαϊκής μουσικής, για κάθε αναγνώστη, μια και ποιος δεν συγκινήθηκε από το μοναδικό στον κόσμο ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι, με τους… άνθρακες και τους αμέτρητους θησαυρούς του!

  Ο Σπύρος Δερβενιώτης, δημιουργός κόμικς και γελοιογράφος γεννήθηκε το 1969 στην Αθήνα. Από το 1986 συνεργάζεται με περιοδικά και εφημερίδες. Έχει εκδώσει 20 άλμπουμ των κόμικς σειρών του τόσο ατομικών («Μάνα ρέιβερ», «Διαρκής Ειρήνη» «Αταίριαστοι» κ.ά.) όσο και συνεργασιών με άλλους δημιουργούς, («Φανούρης Άπλας» με Δημήτρη Βανέλλη και Δημήτρη Καλαϊτζή, «Φωτογράφος» με Αντώνη Βαβαγιάννη, «Bleeding Hearts» με Αλέξια Οθωναίου. Πρόσφατες δουλειές του είναι τα graphic novel «Yesternow», «Shark now» και οι συλλογές κόμικς-στριπ «Comicsoap», «Παλιές Πουτάνες». Από τις εκδόσεις Τόπος κυκλοφορεί επίσης το «Κρόκο: Συγκατοικίδια» (2015).

Σκέφθηκα πάλι να ξεδιπλώσω τις αναμνήσεις μου για τον Θ. Δερβενιώτη μα τελικά έδιωξα αμέσως την σκέψη, δεν επαναλαμβάνονται, δεν περιγράφονται μοναδικές προσωπικές εμπειρίες. Άστες να υπάρχουν στο «Μουσικό Σεργιάνι». Μόνο δυο περιστατικά: Με την έκδοση του βιβλίου του Σπύρου Δερβενιώτη αναζήτησα στην βιβλιοθήκη μου και βρήκα το βιβλιαράκι για το «Κοινωνικό Λαϊκό τραγούδι», μια δουλειά, που κάναμε στο 12ο  Φεστιβάλ Κ.Ν.Ε.-ΟΔΗΓΗΤΗ το 1986. Το κύκνειο άσμα μου στο Κ.Κ.Ε. Υπάρχει στις πρώτες σελίδες άκρως πρωτόλειο και εντελώς ξεπερασμένο εισαγωγικό αρθρίδιο «Το λαϊκό τραγούδι μετά το 1950», πρώτη δημοσίευση «Ριζοσπάστης» 12-1-1986, με υπογραφή  ΗΛ. ΒΟΛΙΟΤΗΣ, από τις πρώτες χρήσεις του καλλιτεχνικού ψευδωνύμου. Αλλλού είναι, όμως, το ζήτημα. Τί μαλακίες γράφαμε στα πρώτα βήματα υπό την επίδραση και της… κομματικής ορθότητας! Ήταν, όμως, ένα από τα 2-3 βαπτίσματα πυρός και υπό πάρα πολύ σκληρές συνθήκες. Με αγάπη θυμάμαι και τις τοτινές συνομιλίες με τον Θόδωρο Δερβενιώτη, ήταν η απαρχή του πλούσιου ερευνητικού μου έργο για την ελληνική λαϊκή μουσική. Το δεύτερο είναι η μεγάλη αγάπη, ο έρωτας του Θ. Δερβενιώτη για τους πηλιορείτες μουσικούς, χρόνια έψαχνε και κυκλοφόρησε αν δεν κάνω λάθος ένα χρόνο πριν την αποδημία του δίσκο (CD) και λεύκωμα. Κάποια στοιχεία αξιοποίησα εμπλουτισμένα στο βιβλίο «Μουσικό Σεργιάνι». Την Κυριακή 6 Δεκεμβρίου 2020 έκανα δισέλιδο αφιέρωμα στην μνήμη του Θ. Δερβενιώτη στον «Ταχυδρόμο» του Βόλου με θέμα: Του Πηλίου παιχνιδιάτορες.  

 Επιλέγοντας: Μια πλούσια από καρδιάς βιογραφία ενός από τους μεταπολεμικούς μαστόρους της λαϊκής μας μουσικής, ένα βιβλίο δώρο για τις μέρες, που έρχονται. Ίσως είχαμε τους δικούς μας προσωπικούς λόγους να το χαρούμε αλλά αν ρίξετε μια ματιά γύρω σας τί βιογραφίες κυκλοφορούνε, τί τσαπατσουλιά και προχειρότητα, το βιβλίο του Σπύρου Δερβενιώτη οπωσδήποτε ξεχωρίζει,  μεστό βιογράφημα για ένα μεγάλο συνθέτη και μαέστρο. 

ΗΛ. ΒΟΛΙΟΤΗΣ