Μόδα η έκδοση πάσης φύσεως αναμνήσεων δίκην μονοδιάστατης νοσταλγίας, συχνά και πιστοποίησης δικαίωσης(;). Τί πιο εύγλωττο και χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι η αποικία Γκραικυλία και οι κάτοικοί της είναι τελειωμένοι παρελθοντολάγνοι; Όταν δεν έχεις παρόν και κυρίως μέλλον με κάθε μέσο απολυτοποιήσεις και κρατιέσαι από το παρελθόν. Είναι κακό-θα πείτε-ένας δημοσιογράφος, καλλιτέχνης, ηθοποιός, απλός άνθρωπος, βρε αδελφέ, να εξιστορεί τον βίο του; Όχι ακριβώς! Μια χαρά είναι, πλην δεν παύει να εμπίπτει στο καθεστώς του παρηγορητικού ταξιδιού στα παλιά και θεωρούμενα άληστα. Συμβάλλουν, όμως, όλοι οι εκδίδοντες βιβλία αναμνήσεων ως πρώτη ύλη στον ιστορικό του μέλλοντος, που αξιολογεί την εκάστοτε εποχή αναφοράς.

Μια ακόμα παρατήρηση και συνάμα αξιολογικό κριτήριο των επιστροφών στα κατ’ εκτίμηση όμορφα παλιά είναι αφενός ο τρόπος γραψίματος, το ύφος, διάθεση του εξομολογούμενου και αφετέρου η εμφανής ή αφανής πολιτική και κοινωνική βάση, που εδράζεται το αυτοβιογραφικό πόνημα. Υπάρχουν και εξαιρέσεις, ν’ ακριβολογήσουμε ειδικές περιπτώσεις, που όχι κατ’ ανάγκην αφίστανται των παραπάνω θέσεων, αλλά το περιεχόμενό τους είναι στον ένα ή στον άλλο βαθμό επίκαιρο μα και πολύτιμο πάντα από ιστορική άποψη, είτε οι εκτιθέμενες αναμνήσεις μπορούν να ιδωθούν ως ένα κατά το μάλλον ή ήττον κοινωνικό δείγμα. Τέτοια είναι τα βιβλία, που παρουσιάζουμε, σκόπιμα τα ζητήσαμε από τον εκδοτικό οίκο Α.Α. Λιβάνη, τα μελετήσαμε με πολιτικό και κοινωνικό πρίσμα και σας τα συστήνουμε. Θα προσθέταμε με ειλικρίνεια ότι πολλά θα είχαμε χάσει, αν δεν τα διαβάζαμε, με την έννοια όχι της αποθέωσης ή της όποιας στηλίτευσης, αλλά με το προφανέστατο ότι το κριτήριο για να αγοράσεις και τελικά να διαβάσεις (συχνά ν’ απολαύσεις) ένα βιβλίο είναι αν, πώς και πόση τροφή σκέψης σου δίνει.

Λάμπης Τσιριγωτάκης

ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΕΝΟΝ ΣΤΟΝ ΜΑΝΤΕΛΑ

Πρώτος… καλεσμένος είναι ο παλιός συνάδελφος Λάμπης Τσιριγωτάκης για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες ανταποκριτής της Ε.Ρ.Τ. στο Λονδίνο, όπως επίσης του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων και της εφημερίδας «Έθνος». Τίτλος του πολυσέλιδου βιβλίου: «Αναμνήσεις ζωής. Από τον Τζων Λένον στον Νέλσονα Μαντέλα» (Α.Α. Λιβάνης). Να πούμε προκαταβολικά, επειδή δεν είναι αυτονόητο, μάλιστα το αντίθετο είναι σύνηθες, ότι ο Λ. Τσιριγωτάκης από την πρώτη μέρα  στην Ε.Ρ.Τ. δεν ήταν ο συνηθισμένος, τυπικός και με την πάροδο του χρόνου ρουτινιασμένος ανταποκριτής στην Βρετανία, ο άνθρωπος, που μετέφερε, έστω κριτικά, τις ειδήσεις από το «Νησί». Θυμούνται οι παλιοί αλλά και νεώτεροι, της εποχής της ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης, όπως και όσοι ζήσαμε για χρόνια στην Ε.Ρ.Τ. ασκώντας δημοσιογραφία, ότι συχνά πυκνά αναλάμβανε ενδιαφέρουσες αποστολές. Δίκην ντοκιμαντέρ παρουσίαζε θέματα από τις 4 γωνιές του πλανήτη, με το αισθητήριο πάντα της επικαιρότητας και των ταραγμένων περιοχών.

Έχει σημασία και η πορεία του Λ. Τσιριγωτάκη. Προλογίζει με διάθεση ρομαντική ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, για την παρέα νεαρών με όνειρα της πλατείας Κλαυθμώνος, σημειώνει την αμφιβολία του για το αν ο Λάμπης ήθελε να γίνει δημοσιογράφος, ότι τελικά τον έπεισε να γίνει αθλητικός συντάκτης στο συγκρότημα Λαμπράκη και τελικά έφθασε ως τις σπουδές με υποτροφία των Times στην Ουαλία και την θητεία τού ανταποκριτή του κρατικού καναλιού. Δείχνει αυτό, όπως οι αντίστοιχες ή ανάλογες πορείες των παλιότερων στην δημοσιογραφία, ότι ήταν άλλης πάστας άνθρωποι, ήταν «το ύφασμα κασμίρι», όπως συνήθιζε να λέει αείμνηστος συνάδελφος, φυσικά όχι μόνο στην δημοσιογραφία αλλά στην εν γένει κοινωνική ζωή, που αντανακλούσε με την σειρά της και με όλα της τα κουσούρια η δημοσιογραφία. Υπήρχαν τότε διάχυτα η αισθητική, το φιλότιμο, η αξιοπρέπεια, η συνέπεια και ο λόγος, που λείπουν δυστυχώς σήμερα. Με ένα τρόπο έμμεσο και αυτά καθρεφτίζονται στις αναμνήσεις του Λ. Τσιριγωτάκη.

Καρπός αυτής της δραστηριότητας  και νοοτροπίας είναι η παρούσα εργασία. Επέλεξε 57 τέτοια δημοσιογραφικά ταξίδια και τα παρουσιάζει συνοπτικά, θα λέγαμε και με άγχος έκδηλο να περιλάβει όλα, σε περίπου 500 σελίδες. Δικαιολογημένα θα ρωτήσει κάποιος ή άλλος, που τελειώνει το βιβλίο και μπορεί να έχει την γεύση, μια αίσθηση, ας πούμε, ανικανοποίητου είτε ανεκπλήρωτης προσμονής για περισσότερα στοιχεία και περιστατικά μιλώντας για σημαίνοντα πρόσωπα και γεγονότα καθοριστικά του 20ού και 21ου αιώνα: Πώς είναι δυνατόν να «χωρέσουν» για παράδειγμα οι Beatles ή ο Μαντέλα, οι αμερικανικές εκλογές, η Ιρανική Επανάσταση, η Γκάντι, ο Ορτέγκα και πάει λέγοντας σε 10-15 σελίδες το κάθε θέμα; Θα απαντούσαμε, αυτός είναι ο ρόλος, αυτή και η ζωή του δημοσιογράφου, να τρέχει σε λίγες μέρες, τώρα πια σε ελάχιστες ώρες, να «σαρώσει» το αντικείμενο του ενδιαφέροντός του, την «σκαλέτα» τής κάθε αποστολής, να μαζέψει άρον-άρον ό,τι μπορεί και να τα παρουσιάσει και πάλι σε αστραπιαίο χρόνο και πάλι με τεκμαρτή πληρότητα και πάλι εν μέσω ανταγωνισμού.

Διατυπώνουμε ωστόσο την καλοπροαίρετη άποψη ότι θα μπορούσε ο συγγραφέας να επιλέξει 30 θέματα ή προσωπικότητες, από αυτές, που ήδη εκθέτει και να τ’ αναπτύξει πιο αναλυτικά. Θα προσθέταμε και περισσότερο λογοτεχνικά, τουλάχιστον με πιότερη αμεσότητα. Να υπερβεί την δημοσιογραφική παράθεση. Θυμόμαστε από τα ρεπορτάζ του ότι διαθέτει αυτήν την ικανότητα να μη μένει στην βιαστική απαρίθμηση, αλλά από την πεζή καθημερινότητα να δίνει ευρύτερες εικόνες. Προσθέτουμε ότι μάλλον ο συγγραφέας δείχνει να θέλει να συνδυάσει κάποιας προφανούς ιστορικής αξίας και σχετικής διαχρονικότητας θέματα-εμπειρίες με εμπορικά και καταναλωτικά πορτρέτα, ιδίως όσο το βιβλίο οδεύει στα τελευταία κεφάλαια. Για παράδειγμα μικρή ιστορική αξία έχουν οι 25 σελίδες για την Ολυμπιάδας του Βρετανούς δημοσιογράφους και άλλα ασήμαντα, όπως ο Γκλίξμπουργκ, ο Ζαμπέτας, ο Νταλάρας στο Λονδίνο, ο Νταπίζας, ο Σάνον, ο Μιχόπουλος και άλλα, που μπορεί να είναι θέματα εφημερίδας και μόνο. Και το κυριότερο τα έχουν κατά κόρον γράψει άλλοι.

                                   

                                               (Αριστερά: Αποστολή στο Βιετνάμ. Δεξιά: Με τον Τζεν Λένον).

Είναι πληθωρικό το βιβλίο από απεικονίσεις καταστάσεων αλλά μένεις με την γλύκα «γιατί δεν έχει και άλλο». Για αυτό επιμένουμε ότι σε ορισμένα θέματα ήταν ανάγκη να δοθούν περισσότερα στοιχεία προς χρήση πέραν από τον αναγνώστη, κυρίως για τον ιστορικό, που θα καταπιαστεί με τα κρίσιμα ζητήματα της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Για παράδειγμα, δίνει σημαντικά στοιχεία και ενδιαφέρουσες εικόνες από την υπόθεση του Ανδρέα Παπανδρέου και της υγείας του (Χέρφιλντ κ.λπ.), ενώ σε άλλα θα περίμενε κανείς πλείονες πληροφορίες και παραστάσεις. Φυσικά ο συγγραφέας, πολύ περισσότερο ο δημοσιογράφος, αν πρόκειται για αναμνήσεις μιας μεγάλης καριέρας, επιλέγει το υλικό. Απλώς επισημαίνουμε τί άλλο θα θέλαμε εμείς να διαβάσουμε στο βιβλίο του Λ. Τσιριγωτάκη, πάλι με παραδείγματα: Μόνο 5,5 σελίδες για την Ίντιρα Γκάντι; Πάλι υπάρχει εύλογη αιτία είτε δικαιολογία: Μα καθένα από αυτά τα πρόσωπα ή τα θέματα, που καταπιάνεται ο συγγραφέας θα έπρεπε να ήταν ολόκληρο βιβλίο για να ικανοποιηθεί ο αναγνώστης.

 Περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Η εργασία του Λάμπη Τσιριγωτάκη έχει πάρα πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία για σημαδιακά γεγονότα, που ζήσαμε και ο καθένας κάλυψε αναλόγως θέσης δημοσιογραφικά, είναι ντοκουμέντο, αλλά έχουμε την γνώμη και την πρόταση σε επόμενο πόνημα ας επιλέξει 4 ή 5, όχι περισσότερα για πρώτη δόση θέματα, ας τα δώσει με λεπτομέρειες και γιατί όχι με την υφή ιστορικού μυθιστορήματος ως προς την γλώσσα και αφήγηση. Κυρίως με το ανάλογο πολιτικό και κοινωνικό παρασκήνιο, με άγνωστα ντοκουμέντα και περιστατικά, όσο επιτρέπει η δημοσιογραφική δεοντολογία. Μιλάμε για το επόμενο βήμα, δεν υποτιμούμε και την παρούσα εργασία του Λ. Τσιριγωτάκη, που συνιστά άκρως ενδιαφέρον ανάγνωσμα για τα πρόσφατα γεγονότα, που ζήσαμε και που τέτοιου είδους αφηγήσεις και ακόμα πιο αναλυτικές και βαθύτερες, μπορεί και να είναι με μια έννοια το δελτίο ταυτότητας μιας εποχής και καναδυό ιστορικών γενεών.

Φωτεινή Τομαή

ΚΑΙ ΣΕΝΑ ΤΙ ΝΟΙΑΖΕΙ;

Το χαρήκαμε πολύ αυτό το βιβλίο όχι μόνο γιατί μας θύμισε τα νεανικά μας χρόνια, αλλά κυρίως επειδή είναι «τυφλοσούρτης» γιατί από την λεγόμενη Μεταπολίτευση φτάσαμε στο σημερινό κατάντημα ως κοινωνία, ως γενιές και ως αποικία Γκραικυλία. Θα είχαμε πολλά χάσει, αν δεν το διαβάζαμε, όχι μόνο γιατί γνωρίζουμε, έχουμε ζήσει εκ παραλλήλου πρόσωπα, γεγονότα, καταστάσεις, κυρίως πολιτικές εξελίξεις. Φωτεινή Τομαή: Κι εσένα τί σε νοιάζει; …πλοίο διαρκείας η χώρα μου» (Α.Α. Λιβάνης). Με δυο λόγια η παράθεση βιογραφικών αναμνήσεων από την συγγραφέα είναι κατά την γνώμη μας ένα συνοπτικό και πλήρες εγχειρίδιο δράσης, συνιστά έναν οδικό χάρτη-όπως είναι μόδα η φράση στα πολιτικά και γεωπολιτικά γραφεία-για το με ποιο τρόπο, ποιες αντιλήψεις, προσόντα και ταπεραμέντο ένας έξυπνος άνθρωπος, καλλιεργημένος νέος,  κατά τεκμήριο ωραία κοπέλα (η αγόρι), πολιτικοποιημένος(η) με αριστερή «φανέλα», αποδεκτή πάντως από το σύστημα εξουσίας και κατά προτίμηση με ολίγον αλλά όχι «λύσσα» αιρετική ταυτότητα, μπορεί να διαπρέψει στον κρατικό μηχανισμό, να φτάσει στα υψηλά κλιμάκια του λεγόμενου σκληρού του πυρήνα, φέρ’ ειπείν στα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας και κατόπιν η παράλληλα εν γένει στην πολιτική σκηνή.

Επειδή ως συνήθως τα λέμε  ωμά, κυνικά, οφείλουμε εξ αρχής να  ξεκαθαρίζουμε δυο πολύ σοβαρά ζητήματα: Η Φωτεινή Τομαή σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, κυρίως στο Υπουργείο Εξωτερικών, έχει προσφέρει στον τομέα, που έχουν γνώση και χρειάζονται οι δημοσιογράφοι, εξαιρετικό έργο. Λόγου χάρη 3-4 φορές, που ο διαχειριστής της παρούσας Ιστοσελίδας χρειάστηκε στην ερευνητική, δημοσιογραφική και ιστορική του εργασία, κυρίως στο βιβλίο «Μούσα Πολύτροπος» (Μετρονόμος), στοιχεία, πηγές, ντοκουμέντα και απευθύνθηκε στην ίδια, είχε άμεση και πλήρη ενημέρωση. Το δεύτερο είναι ότι δεν σχολιάζουμε τον βίο και την πολιτεία της συγγραφέα, αλλά τα γραμμένα στο βιβλίο της. Για παράδειγμα στην ιδεολογική βάση εκφράζεται συνήθως, ο μέσος όρος της εγχώριας αστικής ιστοριογραφίας και κοινωνικής ενατένισης, στην ας πούμε, ευπρεπισμένη πολιτική εκδοχή, δίχως… ακραίες εκτιμήσεις,

Ο υποτιθέμενος εμφύλιος πόλεμος (διάβαζε αιματηρή κατάκτηση της  χώρας από τους Αγγλοαμερικάνους και η μετατροπή της ξανά σε αποικία), το κακό και δυσλειτουργικό κράτος, ο μέσος βολεψάκιας πολίτης, η διαρκής έλλειψη του μέτρου, η φοροδιαφυγή ως εθνικό σπορ. Οι πάντα γενικά και αφηρημένα αποτυχημένες προσπάθειες για κράτος δικαίου και δημοκρατία, που δεν υπάρχει πουθενά, φυσικά, και στην Γκραικυλία είναι ο φερετζές των ξένων αφεντικών και των ντόπιων τσιρακιών τους για να εξουσιάζουν τον όχλο. Οι… ελληνικές παθογένειες πλην σαφώς αποϊδεολογικοποιημένες και δίκην ουρανόπεμπτες. Να λες τις απόψεις, να εκφράζεσαι αριστερά πλην στρογγυλεμένα. Λόγου χάρη έκανε μεγάλη αντιδικτατορική αντίσταση η Αριστερά αλλά και η Δεξιά αντιστάθηκε σθεναρά. Κατά Χάρρυ Κλυνν στο Παρίσι και στο Τορόντο αρνιόταν να φάει κρέας κάθε δεύτερη Παρασκευή!

Πρέπει να θαυμάζεις τον Καραμανλή, που… νομιμοποίησε το Κ.Κ.Ε.  Οφείλεις «ν’ αποκαλύπτεις» το παρασκήνιο της λεγόμενης Μεταπολίτευσης, για παράδειγμα ότι ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος αρνήθηκε να πάρει μέρος στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας λόγω της παρασκηνιακής συμπεριφοράς του Αβέρωφ. Τί νόημα έχει στην… εθνική συνεννόηση (βλάπτει κιόλας!) να θυμάσαι (να μην ξέρεις, ή να κάνεις πως δεν ξέρεις) ότι μέχρι τις 3 τα ξημερώματα είχε συμφωνηθεί να είναι πρωθυπουργός (θαλαμοφύλακας)  της Γκραικυλίας ο Π. Κανελλόπουλος ως παυθείς από την Χούντα και στις 4 το χάραμα ήρθε εντολή από τ’ αφεντικά τους Αμερικάνους: Κ. Καραμανλής-εθνάρχης! Πρέπει να έχεις… εθνική γραμμή  στο Μακεδονικό! Και βέβαια στην Βεργίνα είναι θαμμένος ο Φίλιππος Β΄, ουδεμία συντρέχει αμφιβολία. Που δεν είναι!! Να έχεις έναν πολιτικό προϊστάμενο αποθεωμένο. Δεν είναι ωραίο να αφήνεις αιχμές για την ξένη εξάρτηση, να είμαστε μόνο… ριζοσπαστικοί και αριστεροί ραγιάδες! Ενίοτε πουλά καλύτερα στο πόπολο!

Πάρα πολύ χρήσιμο βιβλίο γιατί όσα αναφέρει η Φωτεινή Τομαή για τα συμβάντα τα τελευταία χρόνια στο Υπουργείο Εξωτερικών και εν γένει στην εγχώρια γεωπολιτική, είτε το επιδιώκει είτε όχι η συγγραφέας, αναφωνείς αβίαστα: Τί αποικία Γκραικυλία είμαστε, ρε γαμώτο!! Ένα έργο, που με τον τρόπο του επιβεβαιώνει, όσα «προφητικά» λέει από την παρούσα Ιστοσελίδα για την εξωτερική πολιτική η συνωμοσιολόγα Κασσάνδρα. Ελεγχόμενη ευαισθησία, όσο χρειάζεται για τις «δημόσιες αρετές» Νοσταλγικές αφηγήσεις με ηθελημένες ή αυθόρμητες υπερβολές, ρομαντικές εξάρσεις της γενιάς του Πολυτεχνείου. Εννοείται της συμβιβασμένης στην ξενόδουλη εξουσία, της πλήρως αφομοιωμένης από το σύστημα. Των διασήμων, σε όσους απένειμαν τον τίτλο (γενιά του Πολυτεχνείου) από κοινού όλοι οι εγχώριοι διεφθαρμένοι κομματικοί μηχανισμοί, συμπεριλαμβανομένων των γερόντιων Μόσχας και Βουκουρεστίου, που καπέλωσαν το νεανικό κίνημα και το Πολυτεχνείο για να κάνουν τιμημένα στερνά στην αγκαλιά των πρώην διωκτών τους, της ξενόδουλης εξουσίας.

Εξαιρετικό και πολύ χρήσιμο βιβλίο, έργο αναφοράς, ίσως από την ανάποδη, για όσα συμβαίνουν στην Αριστερά τα τελευταία 30 χρόνια. Για παράδειγμα το ταβερνάκι της κυρα Δήμητρας, οδός Κερκύρας στην Κυψέλη και αναφορά ονομάτων Ρηγάδων, που παίζουν κατόπιν ρόλο στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Πού είναι όλοι αυτοί πλέον, όπως και οι τότε δικοί μας, της Κ.Ν.Ε.; Πού ’σαι νιότη, που ’λεγες θα γινόμουν κάποιος άλλος! Πόσα από αυτά τα ονόματα γίνανε βαποράκια της εξουσίας με το πλαστό το πασαπόρτι του αγωνιστή του Πολυτεχνείου; Οι εξαιρέσεις τον κανόνα επιβεβαιώνουν! Η μαγκιά είναι ότι κάποιοι ελάχιστοι μείναμε στο «ταβερνάκι της κυρα Δήμητρας» και κάνουμε τα βάσανά αγώνες και γλέντια, και διαχρονικό έργο! Δεν ξέρω αν μπορέσαμε να δώσουμε γιατί απολαύσαμε αυτά τα δυο βιβλία; Γιατί παρακολουθούμε μαζοχιστικά ό,τι μπορεί να δώσει τροφή και να ξυπνήσει φαιά ουσία και μεράκι για το σήμερα και όχι για την μίζερη αναπόληση του παρελθόντος! Αλλά και από τα παρελθοντολάγνα έργα μπορείς, αν έχεις κότσια, να ανιχνεύσεις τα εκάστοτε σύγχρονα μηνύματα του καιρού. Αυτή είναι η μόνη χρησιμότητα των αναμνήσεων μιας ζωής! Ουδέν έτερον!