Η φιλόλογος ΡΕΝΑ ΤΡΙΧΙΑ – ΜΑΝΑΚΑΝΑΤΑ και η αρχαιολόγος ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΑΛΑΝΗ παρουσιάζουν το νέο μυθιστόρημα του Ευάγγελου Αυδίκου «Δρολάπι» (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ). Είναι το έκτο μυθιστόρημα του συγγραφέα. Έχει εκδώσει, επίσης, συλλογή διηγημάτων και πάνω από 20 έργα με μελέτες και εν γένει θέματα λαογραφικού και ιστορικού περιεχομένου. Ο Ευάγγελος Αυδίκος γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1951, σπούδασε στο Κλασικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και δίδαξε πολλά χρόνια στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας,  Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. «Δρολάπι», υδρολαίλαψ, λέξη που έρχεται από πολύ παλιά και σημαίνει την βρόχινη λαίλαπα, την αλύπητη βροχή ανακατεμένη με δυνατό άνεμο…

 

*************************

 

 

ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ  ΓΙΑ  ΤΟΝ  ΣΥΓΧΡΟΝΟ  ΑΝΘΡΩΠΟ

 

ΓΡΑΦΟΥΝ:  Ρένα Τριχιά – Μανακανάτα, φιλόλογος,

                                                 Βασιλική Γαλάνη, αρχαιολόγος,

 

Ο Ευάγγελος Αυδίκος, γεννημένος στην Πρέβεζα και με καταγωγή από το Συρράκο των Ιωαννίνων, από την θέση του ως φιλόλογος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και μετέπειτα ως ακαδημαϊκός αφιέρωσε την ζωή του στη μελέτη, στην κατανόηση και την διάδοση στις νεώτερες γενιές του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού. Η εργογραφία του είναι πλούσια και η θέση του στο επιστημονικό γίγνεσθαι αδιαμφισβήτητη. Εξίσου πλούσια είναι και η παρουσία του στην σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία με την συγγραφή πολλών διηγημάτων και μυθιστορημάτων: «Το βλέμμα στον τοίχο με την μαντανία» (Ελληνικά Γράμματα, 2001), «Η σκιά της Μίκας» (Ταξιδευτής 2003), «Ο δικός μου Θεός» (Ταξιδευτής, 2004), «Η κίτρινη Ομπρέλα» (Μεταίχμιο, 2007), «Οι τελευταίες πεντάρες» (Ταξιδευτής, 2016), «Οδός Οφθαλμιατρείου» (Εστία, 2019).

Ολοκληρώνοντας κανείς την ανάγνωση του έργου «Δρολάπι», αναλογίζεται ποιο είναι το στοιχείο εκείνο, που κατεξοχήν το χαρακτηρίζει και γιατί κάποιος πρέπει να το διαβάσει, παρά την γενικότερη απομάκρυνση που παρατηρείται στις μέρες μας από το βιβλίο και το διάβασμα. Είναι γεγονός ότι ο μέσος Έλληνας αναγνώστης αποφεύγει τον πνευματικό κόπο, που απαιτεί η μελέτη ενός πονήματος. Στη ζωή μας κυριαρχεί η εικόνα, το σύνθημα του ηχηρού τίτλου. Τα αίτια αυτής της τάσης και στάσης είναι πολλά με την απαρχή τους ενδεχομένως να ανιχνεύονται στον κάματο, που επήλθε κατά τα σχολικά χρόνια με την σχεδόν εξαναγκαστική χρήση του βιβλίου, χωρίς την εμφύσηση της αγάπης προς αυτό. Ο ενήλικας τείνει πλέον να κλείσει γρήγορα το βιβλίο, το οποίο περιορίζεται τελικά σε στενούς κύκλους λογοτεχνιζόντων. Τι είναι λοιπόν το «Δρολάπι»;

Το «Δρολάπι» είναι ένα μυθιστόρημα, που εμπνέεται εξ ολοκλήρου από τον σύγχρονο κόσμο. Έξι άνθρωποι, τρία ζευγάρια, άγνωστοι μεταξύ τους, με εντελώς διαφορετικές καταβολές και προσλαμβάνουσες, διασταυρώνονται σε κάποια χρονική στιγμή, κάτω από συνθήκες κρίσιμες και καθοριστικές για την ζωή και την προσωπική τους διαδρομή. Μέσα από τις πολλές τραυματικές εμπειρίες που βιώνει ο καθένας, οι ήρωες καλούνται να αφουγκραστούν τα νέα δεδομένα και να αποδεχτούν τον καινούριο τους εαυτό. Επίσης, προσπαθούν να συμφιλιωθούν με τα λάθη και τις επιλογές του παρελθόντος, ώστε να κατορθώσουν από το προσωπικό τους σημείο μηδέν να διεκδικήσουν την θέση τους στην ιδιωτική αλλά και κοινωνική ζωή και να διαγράψουν την νέα τους διαδρομή.

Επιπλέον, τα πρόσωπα της ιστορίας καλούνται να γνωρίσουν εκ νέου τους συνοδοιπόρους τους, οι οποίοι και οι ίδιοι σωματικά, ψυχικά, ηθικά, έχουν βιώσει ριζικές μεταβολές και καταβάλλουν τον προσωπικό τους αγώνα, προκειμένου να διαχειριστούν την νέα πραγματικότητα. Οι χαρακτήρες, την ιστορία των οποίων παρακολουθούμε να εκτυλίσσεται στις σελίδες του βιβλίου, είναι απόλυτα οικείοι και γνώριμοι για τον αναγνώστη. Και τούτο διότι είναι άνθρωποι της εποχής μας, που εντάσσονται και δραστηριοποιούνται στην σύγχρονη κοινωνία των τελευταίων δύο περίπου δεκαετιών. Πρόκειται για περίοδο που χαρακτηρίζεται από τις καταιγιστικά γρήγορες μεταβολές οποιασδήποτε σταθεράς γνωρίζαμε ως κοινωνία. Οι μεταβολές αυτές οφείλονταν στις αλλεπάλληλες κρίσεις, που προέκυψαν σε οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό έως και υγειονομικό επίπεδο.

Στο «Δρολάπι» παρακολουθούμε πώς οι κρίσεις αυτές, ιδιαιτέρως δε η οικονομική, επηρέασε τους ανθρώπους, κυρίως των πόλεων, οδηγώντας κάποιους ακόμα και στην εξαθλίωση. Παρατηρούμε όμως και τα αντανακλαστικά, που ανέπτυξαν για να ανακόψουν την καθοδική πορεία. Θίγεται, επίσης, το επίκαιρο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Θίγεται ωστόσο με τέτοιο τρόπο, ώστε να τεθεί στον αναγνώστη ο προβληματισμός, σχετικά με την αποτελεσματικότητα των μεθόδων που προτείνονται παγκοσμίως, για την αντιμετώπιση του μείζονος αυτού ζητήματος. Για παράδειγμα, η στροφή σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας, τελικά ωφελεί ή λειτουργεί επιβαρυντικά για το φυσικό περιβάλλον, θέτοντας μακροπρόθεσμα σε κίνδυνο την επιβίωση των έμβιων όντων και εν γένει της φύσης; Το σκηνικό που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να θέσει αυτούς τους προβληματισμούς είναι η πλούσια φύση των Τζουμέρκων, όπου δεσπόζει η γνωστή τοξωτή Γέφυρα της Πλάκας.

Πανταχού παρόν στην αφήγηση είναι το νερό σε όλες του τις μορφές. Παρουσιάζεται ως θάλασσα ταραγμένη, ως σφοδρό ανεμόβροχο –δρολάπι δηλαδή-, ως ορμητικό φουσκωμένο ποτάμι. Το νερό δρα με καταλυτικό τρόπο. Καθώς είναι παρόν κυριολεκτικά ή μεταφορικά, έχει την δύναμη να καταστρέφει αλλά συγχρόνως μέσα από την επώδυνη αυτή διαδικασία έχει την δύναμη να απογυμνώνει, να εξαγνίζει, να καθαρίζει και να ξεκαθαρίζει. Αποφάσεις, σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές προκύπτουν, επηρεάζονται, αλλάζουν, αποκρυσταλλώνονται μέσα από την καταλυτική επίδραση του νερού. Η πλοκή είναι γρήγορη και η αίσθηση της συνεχούς αλλαγής της ζωής, του ψυχισμού και του κόσμου των ηρώων, είναι διαρκώς παρούσα.

Ιδιαίτερα βοηθητική για την κατανόηση της εξέλιξης των χαρακτήρων, της στάσης τους απέναντι στα πράγματα και των επιλογών τους, είναι η in medias res αφήγηση. Η συχνή αναδρομή στο παρελθόν αποτελεί ευρηματική τεχνική, με σκοπό να φωτιστούν εναργέστερα οι πτυχές του χαρακτήρα και του ψυχισμού των προσώπων, να σκιαγραφηθεί το υπόβαθρο και το περιβάλλον που τους διαμόρφωσε αλλά και τα κομβικά σημεία του βίου τους ή οι άνθρωποι που τους επηρέασαν. Με τον τρόπο αυτό, ο αναγνώστης κατανοεί συμπεριφορές, αιτιολογεί πράξεις και αποφάσεις, σκιαγραφεί με μεγαλύτερη σαφήνεια την ψυχοσύνθεση των έξι προσώπων της ιστορίας.

Στα προτερήματα του κειμένου συγκαταλέγεται η σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας. Απαλλαγμένη από βερμπαλισμούς, επιτρέπει στο νόημα να αναδυθεί καθαρό και σαφές. Ενδιαφέρουσα, ωστόσο, είναι η διάνθιση του λόγου με λέξεις του ηπειρώτικου ιδιώματος. Οι ιδιωματισμοί χρησιμοποιούνται διακριτικά στην ροή του λόγου, στοιχείο που προσδίδει ιδιαίτερο χρώμα και αμεσότητα στο κείμενο. Ενδιαφέρον είναι το σχόλιο του εκδότη του πολιτιστικού περιοδικού «Έκφραση Άρτας», κ. Κώστα Τραχανά, ο οποίος σημειώνει για τον Ευάγγελο Αυδίκο ότι «κατασκευάζει σκηνικά τέτοιας ενάργειας, που καταφέρνει να ενσταλάζει ψυχή και στα αντικείμενά του». Η αίσθηση αυτή είναι διάχυτη στο «Δρολάπι». «Πράγματι, ο αναγνώστης παρατηρεί τους ήρωες να συνομιλούν με ένα δένδρο. Ένα ολόκληρο κεφάλαιο, ο «Αίσωπος» περιγράφει τη φιλία της κεντρικής ηρωίδας με ένα κοράκι. Σε άλλο κεφάλαιο τα δένδρα προσωποποιούνται και παίρνουν ονόματα», για να επιστρέψουμε στο σχολιασμό του κ. Κ. Τραχανά, ο οποίος διαπιστώνει ότι «στο τέλος τα αντικείμενα γίνονται πρωταγωνιστές των ιστοριών».

Οι περιγραφές δίδονται με τρόπο καθηλωτικό, όπως στο επεισόδιο της πτώσης της Γέφυρας της Πλάκας. «Η Γέφυρα ψυχορραγεί. Δεν την ακουρμάς; Η Γέφυρα παλεύει να αντισταθεί», «Η Γέφυρα γονατίζει», λέξεις κατάλληλα επιλεγμένες που επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη. «Η θυμωμένη φύση την ακρωτηριάζει… Η φύση καραδοκεί ξέρει να κάνει υπομονή, γνωρίζει πως οι άνθρωποι είναι αλαζόνες, θα εντοπίσουν τα κενά και τότε θα επιχειρήσουν την επίθεσή τους», περιγράφει παραστατικά ένας από τους ήρωες. Χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι η συνεχής ένταση, που προκαλεί στον αναγνώστη με τον δυναμικό του ρυθμό. Οι ήρωες αναζητούν την χαμένη τους ταυτότητα. Το βιβλίο αποτελεί ένα οδοιπορικό προς την γνώση, άλλοτε επίπονο, άλλοτε αποκαλυπτικό. Ακόμα και οι λεπτομέρειες κατέχουν την δική τους θέση στην εξέλιξη της πλοκής. Μια πορεία αμφίδρομη αποδοχής – αντίδρασης. Ο Ευάγγελος Αυδίκος μέσα από μια προσεκτική ανάλυση προσώπων και πραγμάτων προσπαθεί να συνθέσει την αντιφατικότητα της ζωής μέσα από το μεγαλείο της αλλά και την ματαιότητά της. Η επιδεξιότητα του συγγραφέα να απεικονίζει ανθρώπινους χαρακτήρες κάνει το κείμενο να λειτουργεί σαν μια πολυπρόσωπη τοιχογραφία, που κρατάει την προσοχή και του πιο δύσκολου αναγνώστη.

Ολοκληρώνοντας, διαπιστώνει κανείς ότι στο «Δρολάπι» κάθε αναγνώστης μπορεί να αναγνωρίσει κομμάτια του εαυτού του, καθώς και την σύγχρονη κοινωνία με τις παθογένειές της. Όπως το νερό μιας λίμνης καθρεπτίζει οτιδήποτε σταθεί πάνω από την επιφάνεια, έτσι και το «Δρολάπι» λειτουργεί ως καθρέπτης για τον σύγχρονο άνθρωπο. Ενθαρρύνει την στροφή προς τα μέσα, για μια ειλικρινή ενδοσκόπηση. Ωθεί επίσης και για την στροφή προς τα έξω, με σκοπό την κατανόηση, την αποδοχή του άλλου, την συνύπαρξη. Τα στοιχεία αυτά, κατά την γνώμη μας, είναι που καθιστούν το βιβλίο ελκυστικό και άκρως επίκαιρο.

———————————

*  Διαβάστηκε κατά την παρουσίαση του έργου, που έγινε στην Άρτα.