Το χρονογράφημα ήταν το σαλόνι της εφημερίδας. Χιλιάδες αναγνώστες αγόραζαν κάθε μέρα τα συγκεκριμένα φύλλα για να διαβάζουν, καλύτερα ν’ απολαύσουν την πένα ενός Ψαθά, ενός Γαβριηλίδη, του Κορομηλά, του Νιρβάνα, του Οικονομάκη και ουκ έστι αριθμός εμπνευσμένων, που υπηρέτησαν αυτό το εξαίρετο λογοτεχνικό είδος. Τότε, την εποχή του Ανθρώπου! Στην σημερινή του πιθήκου ελάχιστοι κάτω των 50 ετών γνωρίζουν έστω εγκυκλοπαιδικώς τα προειρημένα πρόσωπα. Υπάρχουν κάποιοι, που επιμένουν και μάλιστα με σημαντική επιτυχία. Η Μαριάννα Τζιαντζή ανθολογεί «100 αποτυπώματα», ήτοι χρονογραφήματα δημοσιευμένα στην «Καθημερινή» της Κυριακής για διάστημα 14 ετών, 2000-2013. Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Τόπος». Αφορά εκτός των άλλων και μια πολύ κρίσιμη εποχή για όλον τον ντουνιά και ιδιαίτερα για την αποικία Γκραικυλία με τα Μνημόνια για φέρετρο, που μετά το 2010 φάγαμε κατακέφαλα και δη συνένοχα, μετά το 2015, με φαιοροζέ αριστερό φερετζέ! Η έλλειψη χρονογραφήματος σήμερα από τις εφημερίδες και γενικά τα Μέσα Μαζικής Εξαχρείωσης (Μ.Μ.Ε.) -ξέρετε πόσο όμορφο, παιδαγωγικό και ψυχαγωγικό είναι ένα τρίλεπτο χρονογράφημα από ωραία φωνή στα ερτζιανά ή κατάλληλα εικονογραφημένο δίλεπτο στην τηλεόραση!- δεν είναι τυχαία. Συμπυκνώνει γλαφυρά, έμπρακτα, πιστοποιεί τον όρο: Βοθροκάναλα!
Η Μαριάννα Τζιαντζή έχει μικρή σε όγκο θητεία στην λογοτεχνία μας αλλά διαθέτει εκφραστική δύναμη και μεστό χαρακτηριστικό ύφος. Από το πρώτο της έργο πολύ μας αρέσει το γράψιμό της. Πρόσφατα η «Εφημερίδα των συντακτών» δωροθέτησε την πρώτη συλλογή διηγημάτων της με τίτλο: «Την άλλη φορά Μαργαρίτα» και ανατρέξαμε, διαβάσαμε πάλι το εν λόγω βιβλίο, από το πολυχρονεμένο αντίτυπο, που εκδόθηκε τότε, το 1993 από τον Καστανιώτη. Και πολύ χαρήκαμε, που ήταν σαν να μην πέρασε χρόνος και μέρα. Το απολαύσαμε πάλι μονορούφι, ενθυμούμενοι, ίσως και τα πολιτικά γεγονότα της δεκαετίας 1981-1991, ιδιαίτερα τα σκληρά στην Αριστερά και στο Κ.Κ.Ε. Υπάρχει καλύτερο, επιθυμητό για οποιοδήποτε βιβλίο: Να σου μιλάει με τον τρόπο του ο συγγραφέας στην ροή του χρόνου; Το σημειώνουμε έχοντας στο μυαλό πρωτίστως το χρονογράφημα και τα «100 αποτυπώματα» της Μαριάννας. Είναι το λογοτεχνικό είδος, που περισσότερο από όλα ρισκάρει με τον χρόνο.
Διαλέγεις ένα κατά την άποψή σου ενδιαφέρον θέμα, αναγκαία της τρέχουσας επικαιρότητας και το αναπτύσσεις με το λογοτεχνικό σου ταλέντο. Σύντομος λόγος, περιεκτικός, λακωνικός, διανθισμένος με τα καλούδια της γλώσσας, να αποπνέει με δυο λόγια δωρική ομορφιά. Να είσαι επίκαιρος, αρεστός στον αναγνώστη, συνάμα και διαχρονικός, να κάνεις την διαπίστωση μιας κατάστασης, θέματος, γεγονότος και ταυτόχρονα να δίνεις προοπτική, να κλείνεις και το μάτι στον πανδαμάτορα. Να πυροδοτείς αντιρρήσεις στο αναγνωστικό κοινό, να το προκαλείς, να το αιφνιδιάζεις, να το εκπλήττεις. Για σκεφθείτε ότι αυτό γίνεται κάθε μέρα, βρέξει χιονίσει, έχεις μαλώσει ή όχι με την πεθερά σου! Δεν είναι και απλό θέμα να υπηρετείς το χρονογράφημα. Αν αυτό ίσχυε ανέκαθεν, γίνεται προφανώς απείρως δυσκολότερο με την σημερινή ταχύτητα, που τρέχει αναίτια και ηλίθια ο κόσμος στον πανάθλιο Καπιταλισμό.
Η Μαριάννα Τζιαντζή διαθέτει στα χρονογραφήματά της όλα αυτά τα στοιχεία, πάντα εμπλουτισμένα με το προσωπικό της ύφος αλλά και πολιτικό και κοινωνικό κριτήριο. Δεν είναι μόνο τα «100 αποτυπώματα», χρόνια παρακολουθούμε, δοθείσης ευκαιρίας, τα ταξίδια της πένας της στην «Καθημερινή», στο «Πριν» και στην «Εφημερίδα των συντακτών». Το μάζεμα, όμως, η ανθολογία, η έκδοση σε βιβλίο είναι άλλο σημαντικό ζήτημα και Λυδία λίθος. Το γράφουμε μετά λόγου γνώσεως, ασχολούμαστε με το χρονογράφημα, και στην παρούσα Ιστοσελίδα, έστω και χωρίς την σχετική βινιέτα, έχουμε πλούσια προίκα από την πολύχρονη θητεία στο είδος σε εφημερίδες και περιοδικά, έχουμε εκδώσει ανθολογία χρονογραφημάτων. Με μια κουβέντα είναι αναμέτρηση με τον χρόνο: Έμεινε κάτι και τί;-από εκατοντάδες κείμενα, που έγραψες για λόγους βιοποριστικούς. Γιατί ας μη γελιόμαστε, έχει και τον χαρακτήρα του βγάζω το ψωμί μου το χρονογράφημα, ξεχάσαμε να το σημειώσουμε εξ αρχής, ιδίως σήμερα, που σχεδόν όλοι γράφουν κατ’ εντολήν των αφεντικών τους, δίχως την παραμικρή παρέκκλιση. Και πώς ν’ ανθίσει έτσι το χρονογράφημα; Πολλά από τα «100 αποτυπώματα» έχουν σε μεγάλο βαθμό υπερβεί το δημοσιογραφικό εφήμερο, το γεγονός αφετηρίας τους και διαβάζονται και σήμερα αυτοτελώς και με ενδιαφέρον, 13, 15, 20 χρόνια μετά…
Πολύ σημαντικό στο χρονογράφημα είναι ο διάλογος με τον αναγνώστη του και έχουμε την γνώμη ότι στα «100 αποτυπώματα» αυτό συμβαίνει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Φυσικά και διαφωνούμε με ορισμένες πολιτικές εκτιμήσεις της συγγραφέως, αλοίμονο αν το χρονογράφημα, εν γένει το έργο τέχνης, δεν προκαλεί διαφωνίες, αιρέσεις και αναιρέσεις στους αναγνώστες. Παραφράζοντας τον Όσκαρ Ουάιλντ: Αν οι αναγνώστες διαφωνούν, σημαίνει ότι ο συγγραφέας συμφωνεί με τον εαυτό του! Παράδειγμα το θέμα «Δίδυμοι πύργοι», η προβοκάτσια του Ιμπεριαλισμού και του Κεφαλαίου για να φιλοτεχνήσει την δήθεν τρομοκρατία ως αντίπαλο δέος του συστήματος μετά την πτώση του Σοσιαλισμού, είναι κατά την γνώμη μας αλλού για αλλού. Ο Μέγας Στάλιν δεν είναι θετικός ήρωας της πάλης των λαών; Πόσους παγκόσμιους πολέμους έπρεπε να έχει νικήσει για να θεωρηθεί Μέγας ανήρ; Μπορείς να γράψεις για τον Σαντάμ Χουσεΐν χωρίς ν’ αναφέρεις το πρωτεύον, ότι λειτούργησε ως ο κάλλιστος πράκτορας των Αμερικάνων Ιμπεριαλιστών στην συγκεκριμένη φάση- είναι μερικά μόνο δείγματα ριζικά άλλης, αντίθετης προσέγγισης, που δείχνει ότι πέτυχε το στόχο του το εν λόγω ανθολόγιο χρονογραφημάτων. Αν δεν προβληματίζει ένα βιβλίο, αν δεν «ξύνει» την φαιά ουσία, δεν έχει και λόγο ύπαρξης, έστω ανάγνωσης, για να μην θεωρηθούμε υπερβολικοί…
Η Μαριάννα Τζιαντζή γεννήθηκε το 1953 στην Πάτρα, σπούδασε αρχιτεκτονική στο Ε. Μ. Πολυτεχνείο. Άρθρα και χρονογραφήματά της έχουν δημοσιευτεί στο «Πριν» από το 1990 μέχρι σήμερα, στην «Καθημερινή» (2000-2013), εκατό από τα οποία ανθολογούνται στο εν λόγω βιβλίο, και στην «Εφημερίδα των συντακτών» από το 2016 έως σήμερα, καθώς σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά της «Παπούτσια για πέταμα» (1990) και «Αντίο στην αυλή των θαυμάτων» (2016) καθώς και οι συλλογές διηγημάτων «Την άλλη φορά Μαργαρίτα»(1993) και «Το αηδόνι του τρένου και άλλες ιστορίες» (2021).
Δεν περνά απαρατήρητο ιδιαίτερα σε όσους γνωρίζουν την Μαριάννα και την αριστερή της ταυτότητα η ταξική διάσταση των κειμένων και των ιδεών, που φωλιάζουν σε αυτά δημοσιευμένα σε μια δεξιά εφημερίδα, όσο και αν ανέκαθεν η «Καθημερινή» είναι, θεωρείται η σοβαρή, κουλτουριάρικη και πιο ανοιχτή και πολιτισμένη δεξιά βιτρίνα. Είναι και αυτή μια μεγάλη και καθημερινή μάχη, που δίνει ο κάθε χρονικογράφος: Πόσο αντέχει, δηλαδή, και δεν σπάει το σκοινί, που τον έχει δεμένο η εκάστοτε εργοδοσία; Αναφέρεται σε αυτό η Μαριάννα Τζιαντζή προλογίζοντας τα «100 αποτυπώματα». «Κατά τα άλλα, στα κείμενά μου προσπαθούσα να είμαι ειλικρινής και όχι να τα μετατρέψω σε μετερίζι της ταξικής πάλης»-σημειώνει αιφνιδιαστικά, αζήτητα και -θα το πούμε-αναίτια και εν πολλοίς λανθασμένα. Τα κείμενά της, άραγε, το… ξέρουν αυτό; Επ’ ουδενί πιστεύουμε πως δεν γνωρίζει ότι δεν υπάρχει τίποτα α-ταξικό ιδίως στην φρικτή καπιταλιστική κοινωνία, που ζούμε. Οπότε αφήνουμε ως γρίφο στον αναγνώστη του βιβλίου ν’ ανακαλύψει και να κρίνει, αν έχουν ή όχι ταξικό υπόβαθρο τα «100 αποτυπώματα»! Μένουμε στο ότι απολαύσαμε ωραίο βιβλίο, χρονογραφήματα της παλιάς καλής δημοσιογραφίας, που αντέχουν στον χρόνο και μιλάνε στους αναγνώστες.